Hər-hansı bir xarici dilin öyrənilməsi prosesinin effektivliyi fasiləsiz və davamlı şəkildə məşğul olmaqdan asılı olduğu kimi, maarifçilik işinin də səmərəliliyi onun davamlı şəkildə aparılmasından asılıdır. Müxtəlif hadisələr ilə zəngin olan siyasi münasibətlər müstəvisində isə maarifçiliyin əhəmiyyəti daha artıqdır. Çünki, məhz siyasi maarifçilik fərd və kütləni qərəzli manipulyasiyalardan və kimlərinsə torlarına düşməkdən qoruya bilər. Dünya ölkələrinin təcrübəsi açıq şəkildə onu göstərir ki, cəmiyyətdə aktiv şəkildə siyasi maarifçiliyin aparılmasına qarşı ilk növbədə çıxış edən tərəf məhz siyasi radikallar olur. Ona görə ki, sözügedən fəaliyyət növü onların bütün emosional manipulyasiyalarını ifşa edir. Emosional təzyiq mexanizmlərindən məhrum olmuş radikalçılıq isə dişsiz balıq kimi səni yalnız qıdıqlaya bilər.
Bilavasitə yazının əsas mövzusuna keçmədən öncə bəzi siyasətçilərin fəaliyyətini məhz qumar oyunları ilə müqayisə etməyimizə aydınlıq gətirək. Öncə onu vurğulayaq ki, əlçatan və populyar müqayisələrin aparılması təhlil olunan problemin mahiyyətini daha rahat anlamağa kömək edir. Məhz elə buna görə də ədəbiyyatda yazıçılar obrazlı müqayisələrə olduqca çox müraciət edirlər.
Odur ki, Hollivudun məşhur “21”, “Kazino” və “Ouşenin 11 dostu” kimi filmləri yada salaraq çalışaq qumar oyun və oyunçularına məxsus əsas xüsusiyyətləri müəyyən edək. Əlbəttə ki, burada ilk növbədə blef, konkret situasiyalarda bir neçə standart fəndin istifadə olunması, qısa müddət ərzində əziyyətsiz böyük pula sahiblənmək arzusu, psixoloji oyunlar, eyni oyun masanın ətrafında gizli tərəfdaşının mövcudluğu, formalaşmış obraz və nəhayət korporativ çevrə kimi məsələlər ağıla gələ bilər.
Qeyd olunanlar rahatlıqla bizim bəzi siyasətbazlarımızı xarakterizə etmək üçün istifadə oluna biləcək amillərdir. Diqqət yetirin, radikal yönümlü siyasi populistlər ucuz siyasi divident və ictimaiyyətin diqqətini müvəqqəti də olsa qazanmaq üçün öz kirli ritorikalarında ölkə rəhbərliyinin və ya tanınmış şəxslərin adlarını çəkir, habelə müxtəlif pozucu oyun və intriqalara qoşulurlar. Bu cür addımlar yalnız qumarbazın blefləri ilə müqayisə oluna bilər. Ancaq unutmayaq ki, məhz atdıqları bleflərin nəticəsində onların bəziləri indi həbsxana həyatı yaşayır, eyni oyun masanın ətrafında olan tərəfdaşları isə heç nə olmamış kimi öz oyunlarını davam etdirirlər.
Konkret situasiyalarda bir neçə standart fəndin istifadə olunması da radikal təfəkkürlü populist siyasətçilərinin sevimli üsuludur. Misal olaraq, açıq rəqabətdən yayınmaq və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən iqtidarı tənqid etmək üçün münbit şərait formalaşdırmaq, habelə qalmaqal xarakterli situasiyaları yaratmaq üçün radikal düşərgə daim və israrla boykot metodundan istifadə edir. Yeri gəlmişkən, radikal təfəkkürlü siyasətbazların digər ən sevimli standart metodlarından biri məhz şantajdır. Baxdığımız film və oxuduğumuz kriminal xəbərlərdən bilirik ki, şantaj məfhumu da qanunsuz qumar aləmində ən çox yayılmış təzahürlərdəndir.
Qısa müddət ərzində əziyyətsiz böyük pula sahiblənmək ehtimalı qumar oyunlarını cəlbedici etdiyi kimi, heç şübhəsiz ki, eyni səbəbdən də siyasət sahəsi bəzi “alverçi” düşüncəli məsuliyyətsiz insanlar üçün cəlbedici gəlir. Təhsildə, şəxsi inkişafda və ya hətta işçi kimi çalışdıqları yerdə heç bir tutarlı uğur qazanmadan əsassız böyük xülyalar ilə siyasətə pənah gətirənlər müəyyən müddət sonra müxtəlif avantüralara qoşulurlar. Qoşulduqları hər bir növbəti avantüra isə onları daha dərin və daha qaranlıq olan quyununun dibinə sürükləyir.
Bəllidir ki, destruktiv və radikal siyasətin əsas aləti emosional ritorikadır. Məhz bu cür ritorika vasitəsilə manipulyasiyalar aparılır, bunun nəticəsində isə fərd və kütlənin baş verən konkret hadisə ilə bağlı adekvat reaksiya vermək bacarığı kütləşir. Adekvat reaksiya vermək bacarığını itirmiş fərd isə dərhal manipulyasiyanın qurbanına çevrilir. Eyniliklə qumar oyunlarında da emosional manipulyasiyaların nəticəsində təsir altında olan oyunçu vəziyyəti idarə edə bilmir və səhv addımlar atmağa başlayır.
Hətta fəal siyasətdən uzaq olan insan belə sadəcə bəzi proseslərin gedişatına diqqət yetirən zaman görə bilir ki, “barışmaz” düşərgənin korporativ çevrəsi var və onlar eynilə qumar oyunlarında olduğu kimi, öz aralarında aparılmış rolların bölgüsünə uyğun olaraq razılaşdırılmış şəkildə müəyyən siyasi kombinasiyaları həyata keçirirlər.
Vətəndaş bütün bu sadə siyasi həqiqətləri bilməlidir ki, özünün xəbəri olmadan belə xain oyunlarının passiv olsa da iştirakçısına çevrilməsin.
Asif Adil
