BAKI,TurkicWorld, Fərid Mikayılov
Londonda yaşayan 31 yaşlı Amelia adlı qadının hekayəsi, süni intellekt dəstəkli söhbət botlarının psixi sağlamlığa təsirləri ilə bağlı müzakirələri yenidən gündəmə gətirib. Depressiya səbəbindən işini itirən Amelia, əvvəlcə ChatGPT-də dəstək tapsa da, vəziyyəti pisləşdikcə platformadan aldığı cavablar onun intihar düşüncələrini gücləndirməyə başlamışdı.
OpenAI tərəfindən hazırlanmış ChatGPT, zərərli suallardan istifadəçiləri uzaqlaşdırmaq və intihar yardım xətti nömrələrini paylaşmaq kimi təhlükəsizlik mexanizmlərinə malikdir. Lakin Amelia, sorğularını “akademik araşdırma” adı altında təqdim edərək bəzi məhdudiyyətləri aşmağın mümkün olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, “telefonunda dərhal bu cür məlumatlara çıxış əldə etmək, daha əvvəl heç etmədiyi intihar üsullarını araşdırmağa” şərait yaradıb.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, dünyada 1 milyarddan çox insan psixi sağlamlıq pozuntularından əziyyət çəkir və onların əksəriyyəti lazımi tibbi yardımı ala bilmir. Bu səbəbdən bir çox insan ChatGPT, Pi və Character.AI kimi söhbət botlarına müraciət edir.
London Kral Kollecinin tədqiqatçısı Dr. Hamilton Morrin bildirib ki, söhbət botları 24/7 əlçatan olduqları və “məhkumsuz dinləyici” olduqları üçün istifadəçilərə cazibədar görünür. Ancaq o xəbərdarlıq edib ki, bu texnologiyalar psixoloji yardıma uyğunlaşdırılmadıqda təhlükəli ola biləcək cavablar verə bilər.
Mütəxəssislər “süni intellekt psixozu” adlanan yeni bir fenomenə diqqət çəkirlər. İnsanların reallıqdan qoparaq botlarla emosional və ya romantik bağlılıq qurması, hətta onların şüurlu olduğuna inanması halları artmaqdadır. Oksford Universitetindən Dr. Kirsten Smith, mövcud inanc sistemlərinə sahib insanların botlarla ünsiyyət zamanı bu inanclarının daha da güclənə biləcəyini vurğulayıb.
Avqust ayında ABŞ-da bir ailə, oğullarının intiharına səbəb olduğu iddiası ilə OpenAI-yə qarşı məhkəmə iddiası qaldırıb. Şirkət isə bəzi hallarda sistemlərin gözlənildiyi kimi davranmadığını etiraf edərək, yeni təhlükəsizlik tədbirlərinin tətbiqinə başladığını açıqlayıb.
Mütəxəssislər, süni intellektin cəmiyyətə bir çox fayda verdiyini qəbul etsələr də, ruhi sağlamlıq sahəsində insan dəstəyinin yerini ala bilməyəcəyini bildirirlər.
