Sherg.az saytından verilən məlumata əsasən, ain.az məlumatı açıqlayır.
Türkiyə “Yaşılay” başqanı professor Mehmet Dinç, "asılılıqlar arasında əhəmiyyətli bir əlaqə var. Alkoqol, narkotik, qumar və tütün hamısı birlikdə hərəkət edir. İnternet asılılığı isə bütün bunlarla birlikdə fəaliyyət göstərən bir quruluşa çevrilir" deyib.
“Sherg.az” ”HaberTürk”ə istinadən bildirir ki, "Yaşılay" ölkə üzrə səfərbərlik elan edib. M.Dinç artan asılılıq növləri və bu problemlə mübarizə üçün atılan addımlar barədə danışıb. M.Dinç elmi əsaslı profilaktika, reabilitasiya və təbliğat fəaliyyətləri ilə yanaşı, Səhiyyə Nazirliyi və Daxili İşlər Nazirliyi ilə birgə həyata keçirilən Narkotiklərlə Mübarizə Fəaliyyət Planı kimi bir çox fəaliyyət planlarında da fəal rol oynadıqlarını bildirib. Türkiyədə asılılıq növlərinin fərqli tendensiyalar izlədiyini bildirən M.Dinç, Türkiyə Statistika Qurumunun 2022-ci il məlumatlarına görə, tütündən istifadənin ciddi problem olaraq qaldığını, rəqəmsal asılılığın isə sürətlə yayıldığını və cəmiyyətdə getdikcə daha əhəmiyyətli bir problemə çevrildiyini ifadə edib. Yaşıl Aypara Məsləhət Mərkəzinə (YEDAM) müraciət edənlər arasında onlayn qumar asılılığı da artmaqdadır. M.Dinç, "təəssüf ki, onlayn qumar asılılığının artdığını görürük. Ona görə də Yaşıl Aypara olaraq davranış asılılığı ilə mübarizəmizi hər zaman prioritetləşdiririk. Qarşısının alınması və maarifləndirici fəaliyyətlərimizi artıraraq insanlarımızı bu cür zərərli vərdişlərdən qoruyuruq" deyib. Tütün isə Türkiyədə ən çox yayılmış asılılıqdır. Türkiyə Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, hər il 80 mindən çox insan siqaretlə bağlı səbəblərdən ölür. Tütün həmçinin xərçəng, KOAH, ürək-damar xəstəlikləri, şəkərli diabet və insult kimi bir çox xəstəliyə səbəb olur. M.Dinç, "Bu qədər insanı müharibədə də itirmək mümkün deyil. Asılılıqlar arasında ilk baxışda "daha zərərsiz" görünə bilən tütün, əslində, böyük itkilərə səbəb olan səssiz bir təhlükə olaraq qarşımızda dayanır", söyləyib. Türkiyə Ev Təsərrüfatı Sağlamlığı Araşdırmasının nəticələrinə görə, siqaret çəkməyə başlama yaşı orta hesabla 18-dir. M.Dinç spirtli içki istifadəsində də artım olduğunu, 15 yaşından əvvəl içməyə başlayan gənclərin ömür boyu asılılıq riskinin 21 yaşından sonra başlayanlara nisbətən 4-6 dəfə yüksək olduğunu deyib. M.Dinç, "Asılılıq yalnız qeyri-qanuni maddələrlə məhdudlaşmır. Tütün, spirt və internet asılılığı da ciddi təhlükələr yaradır" deyib. O, BMT-nin Narkotiklər və Cinayətkarlıq İdarəsinin 2025-ci ildə dərc etdiyi “Dünya Narkotik Hesabatı”nı da xatırladıb. Bu hesabata görə, təqribən 316 milyon insan maddə asılılığının məngənəsindədir. THSA məlumatlarına görə, narkotik istifadə nisbətləri illər ərzində artıb. M.Dinç, asılılıqlar arasında əhəmiyyətli çarpaz tozlaşmanın olduğunu vurğulayaraq dedi: "Spirt, narkotik, qumar və tütün birlikdə hərəkət edir. İnternet asılılığı isə bütün bunlarla birlikdə fəaliyyət göstərən bir quruluşa çevrilir. Elmi araşdırmalar sübut edib ki, bir insanda narkotikə qarşı dözümlülük və asılılıq yarana bilər. Yaşıl Aypara olaraq hər cür asılılığın əleyhinəyik. Təkcə qeyri-qanuni maddələrlə deyil, həm də siqaret və alkoqoldan istifadə, internetlə bağlı aludəçiliklə mübarizə aparılmalı, xüsusilə gənclər mühafizə edilməlidir”. M.Dinçə görə, asılılığın əsasında bioloji, psixoloji və sosial amillər dayanır. Dinç, "Genetik meyl, ailə daxilində ünsiyyət problemləri, uşaqlıq dövründəki çətinliklər, ətraf mühit təzyiqləri, stress və maraq bütün bunlar asılılığa gedən yolda müəyyən rol oynayır. Asılılıq çox vaxt məsum maraqla başlayır və yavaş-yavaş nəzarəti ələ keçirir. Yaşıl Aypara məktəb əsaslı profilaktik proqramlar vasitəsilə uşaqlarda və gənclərdə asılılıq riskini azaltmağı hədəfləyir. Türkiyə Narkomaniyaya Qarşı Mübarizə Təhsil Proqramı və Yaşıl Aypara Həyat Bacarıqları Təhsili Proqramı sayəsində hər il milyonlarla böyük və uşaq narkomaniya ilə mübarizə haqqında məlumat əldə edir. Sosial media və rəqəmsal oyunlar təkcə kommunikasiya vasitələrinə deyil, həm də qumar şirkətləri üçün marketinq platformasına çevrilir”, söyləyib. M.Dinç uşaqların və gənclərin bu tənzimlənməmiş məzmuna qarşı həssas olduğunu vurğulayaraq, "Rəqəmsal asılılıq beynin mükafatlandırma sisteminə təsir edir və asılılığa səbəb ola bilər. Texnologiyanın şüurlu şəkildə istifadəsi həyati əhəmiyyət kəsb edir" deyib. Rəqəmsal asılılığın nəzarətin itirildiyi, öhdəliklərin yerinə yetirilmədiyi, fiziki və psixoloji problemlər ortaya çıxdığı zaman yarana biləcəyini izah edən Dinç, rəqəmsal asılılığın gələcəkdə daha da pisləşə biləcəyinə diqqət çəkib. M.Dinç bildirib ki, YEDAM asılılığı olan şəxslər və onların ailələri üçün Türkiyəyə xas bir reabilitasiya modeli təklif edir. Müştərilər pulsuz və məxfi əsaslarla dəstək alırlar. Reabilitasiya prosesi fərdi planlaşdırma, psixoloji dəstək və qrup terapiyasından ibarətdir. Türk Yaşıl Aypara Cəmiyyəti Daxili İşlər Nazirliyinin dəstəyi ilə 2024-cü ilin noyabr ayında “Müstəqillik səfərbərliyi”nə start verib. Türkiyənin hər yerində eyni vaxtda həyata keçirilən bu səfərbərlikdə məhəllə nümayəndələri (muhtarlar), müəllimlər, din xadimləri, əczaçılar kimi cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin nümayəndələri fəal rol oynayır. M.Dinç deyib ki, bu, cəmiyyətin mübarizəsi olduğu üçün narkomaniya sənayesinə qarşı bir yerdə olmaq və maarifləndirmə kampaniyalarının təsirini genişləndirməyə davam edəcəklər.
Hadisənin gedişatını izləmək üçün ain.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
