"Filmlərin istehsalı zamanı çəkilmiş materialın yalnız kiçik bir hissəsi ekranlara çıxır".
"Ölkə.az" xəbər verir ki, bunu rusiyalı montajçı və rejissor Vladimir Markov “Gazeta.Ru”ya verdiyi müsahibədə bildirib.
O, “Generation П”, “Dən D”, “Kosti”, “Üç bacı”, “Elmin bəhrələri”, “Narahatlıq zonası” serialları və “Müharibə və Sülh” televiziya tamaşası üzərində çalışıb.
Markov izah edib ki, ilkin montaj zamanı uğursuz dubllar çıxarılır, çoxkameralı çəkilişlərdə isə yalnız uyğun kamera görüntüsü seçilir. Məsələn, “Elmin bəhrələri”ndə partizanlarla faşistlər arasında döyüş səhnələri var. Bu səhnələrdə demək olar ki, bütün iştirakçılar ayrı-ayrılıqda çəkilib, amma montaja yalnız kiçik bir hissə daxil edilib. Bu prosesdə “faydalı metraj” anlayışı var — yəni filmin dinamikasına görə istifadə olunan materialın çəkilənə nisbəti. Dram janrında bu nisbət 1:4, aksiyon filmlərində isə bir dəqiqəlik səhnə üçün onlarla dəqiqəlik xam material çəkilə bilər.
Montajın ilkin versiyası adətən final versiyadan 10% daha uzun olur. Bu mərhələdə əsas çətinlik başlayır: nəyi kəsmək olar ki, filmin strukturu pozulmasın. Montaj təkcə səhnələri birləşdirmək deyil, həm də onları düzgün şəkildə çıxarmaqdır.
Ən tez kəsilən hissələr “giriş-çıxış” səhnələridir. Məsələn, “Ay gəzənlər” filmində detektiv müxtəlif yerlərə gedərək şahid ifadələri toplayır. Çəkiliş zamanı bu səhnələrin süjetə nə qədər vacib olduğu bilinmədiyi üçün çox sayda variant çəkilib, amma montaja yalnız bir hissəsi daxil edilib.
Montaj zamanı təkrarlar da çıxarılır. Bəzən ssenaridə vacib görünən səhnə montajda artıq və izah edilmiş sayılır. Belə səhnələr tamaşaçını yormasın deyə çıxarılır.
Bəzən isə əla səhnələr sadəcə “yer çatmadığı üçün” kəsilir. Kino məktəblərində məşhur ifadə var: “Yaxşı səhnələrdən asanlıqla imtina etmək lazımdır.” Əgər texniki qüsurlu və uğursuz səhnə çıxarılırsa, bu məcburidir. Amma uğurlu səhnə çıxarılırsa, deməli, o həqiqətən lazım deyil və film onsuz daha yaxşı olur. Bu səhnələr bəzən əlavə material kimi və ya rejissor versiyasında təqdim edilir. Məsələn, “Generation П” filminin rejissor versiyasında bəzi reklam səhnələri çıxarılıb və nəticədə film daha dinamik olub.
Filmin son montajı kollektiv işdir, amma aktyorlardan nadir hallarda təklif gəlir. Onlar adətən öz oyunlarını və görünüşlərini bəyənmədikləri səhnələrin çıxarılmasını istəyirlər.
Prodüserlərlə iş bir az çətindir, amma onlar da konkret səhnə deyil, ümumi olaraq filmin qısaldılmasını, epizodlara tez keçilməsini istəyirlər. Bu, maraqsızlıqdan yox, filmin uzunluğuna dair məhdudiyyətlərlə bağlıdır — kinoteatrlar və televiziya efir cədvəli bunu tələb edir.
Bəzən yaş məhdudiyyətlərinə görə də səhnələr çıxarılır. Məsələn, əvvəlcə 13+ üçün nəzərdə tutulmayan film montaj zamanı bu kateqoriyaya salınır və bəzi səhnələr “gizlədilir”. “19-cu sıra” filmində prodüserlər qorxulu və qanlı səhnələrin çıxarılmasını istəsələr də, sonradan anlayıblar ki, bu səhnələrsiz qorxu filmi işləməyəcək və 18+ reytinqi ilə razılaşıblar.
Markov qeyd edib ki, filmin sonu montaj zamanı tam dəyişdirilə bilər, amma bu nadir hallarda baş verir. Serial epizodlarında isə bu demək olar ki, hər dəfə olur. Film tam bir hekayədir, amma serial epizodu həm sonlanmalı, həm də davamı üçün maraq yaratmalıdır. “Saxlanılanlar” serialında demək olar ki, hər seriyanın sonu dəyişdirilib — səhnələr yer dəyişib, bəziləri bölünüb və hissələri fərqli seriyalara yerləşdirilib.
Montajçı əlavə edibki, bəzən tamaşaçının görmədiyi səhnələrə görə təəssüf hissi keçirir. Məsələn, “Ay gəzənlər” filmində qatar səhnəsi tamamilə çıxarılıb. Bu səhnədə qəhrəman qatarla gedərkən bütün hadisələri xatırlayır və sonda oğluna çatır. Amma film onsuz da xatirələrlə dolu idi və bu epizod süjeti qarışdırırdı. Nəticədə bu səhnə çıxarılıb, amma sonradan “Valideyn günü” adlı qısametrajlı filmə çevrilib.(Publika.az)
