Prezident İlham Əliyev: “İkinci Qarabağ müharibəsi Azərbaycan dövlətinin tam Zəfəri ilə nəticələndi”
1990-cı illərin əvvəllərində Ermənistanın işğalçılıq siyasəti nəticəsində Qarabağın mərkəzi olan Xankəndi və ətraf şəhərlər Azərbaycanın nəzarətindən çıxmış, orada separatçı rejimlər formalaşdırılmışdı. Bu ərazilərdə qanunsuz silahlı birləşmələr 30 il ərzində fəaliyyət göstərmiş, Azərbaycan xalqı isə bu torpaqların azad ediləcəyi günü səbirsizliklə gözləmişdir.
2020-ci ildə baş tutan 44 günlük Vətən Müharibəsi və onun nəticəsi olaraq imzalanan üçtərəfli bəyanatla Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün böyük hissəsi bərpa olundu. Lakin Xankəndi, Xocalı, Xocavənd və Ağdərə hələ də Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti nəzarətində qalmışdı. Azərbaycan Ordusu 2023-cü ilin 19-20 sentyabr tarixlərində həyata keçirdiyi lokal antiterror tədbirləri nəticəsində, bölgədəki bütün qanunsuz erməni silahlı birləşmələrini tərksilah etdi. Separatçı rejimlər ləğv edildi və Azərbaycanın konstitusion quruluşu bu ərazilərdə tam şəkildə bərpa olundu. Bu əməliyyat bir gün ərzində və minimum itki ilə tamamlandı. Nəticədə, Xankəndi, Xocalı, Xocavənd və Ağdərə şəhərləri nəhayət Azərbaycanın real nəzarətinə keçdi. 2020-ci ilin II Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan üçün xüsusi tarixi mərhələ başladı. İşğal altında olan ərazilərin azad edilməsi, dövlət suverenliyinin tam bərpası və bölgənin yenidən qurulması məsələləri qarşıya qoyuldu. Bu çərçivədə Ali Baş Komandan, Prezident Prezindet İlham Əliyev bölgələrə — Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Ağdərə və s. — tez-tez səfərlər edir. Bu səfərlər həm simvolik, həm praktik əhəmiyyət daşıyır. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin Xankəndi, Xocalı, Xocavənd və Ağdərə daxil olmaqla işğaldan azad olunmuş şəhərlərə səfərləri Azərbaycan tarixində əlamətdar dönüş nöqtəsidir. Bu səfərlər dövlətin suverenliyinin bərpası, torpaqların azadlığı, idarəçiliyin və mədəniyyətin yenidən qurulması istiqamətində aparılan çoxşaxəli işlərin simvolik və praktik məcmusudur. Prezident İlham Əliyev bu səfərlərlə yalnız bərpa işlərini yox, həm də insanların ruh yüksəkliyini, milli yaddaşı və dövlətin öhdəliklərini yerinə yetirməsini nümayiş etdirir. Bu proses hələ tamamlanmamışdır, lakin indiyə qədər olan addımlar, istiqamət və dinamika Azərbaycan üçün ümidvericidir.
2020-ci ilin II Qarabağ müharibəsində Azərbaycan Ordusunun əldə etdiyi qələbə tarixdə “Zəfər” kimi daxil oldu. Şuşa şəhərinin 8 noyabr 2020-ci il tarixində işğaldan azad edilməsi və düşmən qüvvələrinin təslim olması ilə Zəfər Günü formalaşdı. Hər il noyabrın 8-i bu qələbənin ildönümü kimi ölkədə böyük mərasimlərlə, tədbirlərlə qeyd olunur. 2023-cü ilin noyabrında isə bu ildönümü xüsusilə önəmli idi, çünki bu, Zəfərin üçüncü ili idi — müharibədən sonra əldə olunan suverenlik, yenidənqurma və bölgədəki vəziyyətin sabitləşməsi baxımdan hiss olunan tarixi mərhələ.
Xankəndi şəhərində keçirilən hərbi parad məhz bu ruhda təşkil edilmişdi: həm dövlətin suverenliyinin bərpasının simvolik ifadəsi, həm də bölgədə yaranmış dəyişikliklərin ictimaiyyətə nümayişi. Parad Dövlət Himninin ifası ilə açıldı. Şəhidlərin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad olundu. Prezident İlham Əliyev çıxış etdi. Onun nitqində vurğulandı ki, üç il əvvəl Şuşanın azad edilməsi Zəfərin əsas mərhələlərindən biridir. Azərbaycan xalqı uzun illər işğal altında yaşamış və bu qələbəni əldə etmək üçün səbir və zəhmətlə çalışmışdır. “Azərbaycan xalqı uzun illər ərzində işğal dövründə bir nöqtəyə vururdu ki, tezliklə bizim torpaqlarımız işğalçılardan azad edilsin. Biz bu müqəddəs günü hər gün, hər saat öz əməyimizlə, işimizlə yaxınlaşdırırdıq.
Birinci dəfə Azərbaycan xalqı mənə böyük etimad göstərəndə, 20 il bundan əvvəl Prezident kimi əziz xalqıma söz vermişdim: əlimdən gələni edəcəyəm ki, biz ərazi bütövlüyümüzü bərpa edək. Həm seçkilər ərəfəsində, həm andiçmə mərasimində doğma xalqıma söz vermişdim ki, gün gələcək biz Azərbaycanın Dövlət Bayrağını işğal altında olan torpaqların hər bir guşəsində qaldıracağıq. Xatırlayıram, beş il bundan əvvəl – 2018-ci ilin sentyabrında Bakının Azadlıq meydanında keçirilmiş hərbi paradda çıxış edərkən demişdim ki, gün gələcək Azərbaycan Bayrağı bu gün hələ də işğal altında olan bütün torpaqlarda qaldırılacaqdır və bu gün gəldi.” – deyə Prezident İlham Əliyev çıxışında bildirib.
Parad zamanı Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı və Zəfər Bayrağı (Şuşaya sancılan bayraq kimi simvolik olan) nümayiş etdirildi. Parad heyətləri hərbi orkestrin müşayiəti ilə tribuna önündən keçdilər: Milli Qvardiya, qoşun növləri, xüsusi təyinatlılar, sərhədçilər, təhlükəsizlik xidmətləri və digər birliklər. Qənimət kimi götürülmüş müəyyən hərbi texnikaların nümayişi oldu. Paradın aparıcı simvolu Zəfərin illik qeydiyyatı olmaqla yanaşı, suverenliyin bərpa edilməsi və münaqişə sonrası bölgənin inteqrasiyası mesajı daşıyırdı. Prezident İlham Əliyev nitqində, xüsusilə 2023-cü ilin sentyabr ayında keçirilmiş antiterror əməliyyatlarına da toxundu, bölgədə dövlət hakimiyyətinin tam bərpasını vurğuladı.
Hərbi paradın keçirilməsi müharibədən sonrakı dövrdə bölgədə yaranan vəziyyətin dəyişməsini, Azərbaycanın nəzarətinin yenidən bərpasını və işğaldan azad edilmiş ərazilərin reinteqrasiyasının mərhələlərini simvolizə edir. Parad ölkə daxilində milli birliyin güclənməsinə, xalqın və ordunun arasında əlaqənin dərinləşməsinə kömək edir. Müharibə veteranlarına, şəhid ailələrinə, xalqın ümumi ruh halına əhəmiyyətli təsiri var. Beynəlxalq aləmdə bu kimi tədbirlər Azərbaycanın haqqlılığına, beynəlxalq hüquq normalarına görə əldə etdiyi uğura diqqəti çəkir və diplomatik və siyasi platformalarda ölkənin mövqeyini gücləndirir.
Xankəndidə 8 noyabr 2023 cü ildə keçirilən hərbi parad yalnız bir mərasim deyildi; o, müharibə sonrası Azərbaycanın əldə etdiyi suverenliyin, dövlət idarəçiliyinin bərpasının və bölgədəki yeni gerçəkliyin ictimaiyyət qarşısında nümayişidir. Bu parad həm ölkə daxilində həm də beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın durumunun və mövqeyinin simvolik gücüdür. Üç illik dövr — müharibədən sonrakı bərpa işləri, idarəetmənin təminatı, təhlükəsizlik və hüququn bərpası baxımından — paradın mesajları yalnız hərbi aspektlərlə bağlı deyildi, həm də siyasi və diplomatik sferada Azərbaycanın öz həllini həyata keçirmiş olmasıdır.
Aybəniz Rüstəmova
Avrasiya universitetinin Humanitar fənlər və regionşünaslıq
kafedrasının müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
