Beynəlxalq sanksiyalar və daxili iqtisadi amillər Rusiyanın iqtisadi mövqeyini sınağa çəkir...
The Economist nəşri
ABŞ maliyyə naziri Skott Bessent yaxınlarda rus-ukrayna müharibəsi ilə bağlı vəziyyəti təsvir etmək üçün metafora istifadə edib: «Biz yarışdayıq… Ukrayna ordusunun nə qədər müddət davam gətirə biləcəyini, Rusiya iqtisadiyyatının isə nə qədər davam edəcəyini görürük», — deyə o bildirib.
Bessentə görə, Qərbin Rusiyaya qarşı sərtləşdirilmiş sanksiyaları, o cümlədən rus neftini alan ölkələrə tariflərin tətbiqi, «Rusiyanın iqtisadiyyatının tam çökməsinə» səbəb ola bilər və bu, Vladimir Putini «danışıqlar masasına oturmağa» məcbur edəcək.
Rusiya nə qədər həssasdır? Heç bir başqa ölkə bu qədər sanksiyaya məruz qalmayıb. Avropa İttifaqı 18 belə sanksiya paketi tətbiq edib; 19 sentyabrda Avropa Komissiyası 19-cu paketi təklif edib. ABŞ isə 5000-dən çox fiziki və hüquqi şəxsi hədəf seçib.
Bütün bu sanksiyalara baxmayaraq, Rusiyanın iqtisadi çökəcəyi barədə proqnozlar dəfələrlə səhv çıxıb. 2022-ci ildə qısa müddətli resessiyadan sonra Rusiya iqtisadiyyatı növbəti iki ildə sürətli artım yaşayıb.
Hazırda isə Rusiya iqtisadiyyatı yavaşlayır və demək olar ki, dayanır. İyul ayında ÜDM əvvəlki illə müqayisədə cəmi 0,4% artıb. Real vaxt məlumatları oxşar mənzərəni göstərir.
Satınalma menecerlərinin sorğularına əsaslanan indeks iqtisadi aktivliyin bir neçə ay ərzində azaldığını göstərir. Korporativ mənfəət artımı zəifdir, bu da fond bazarına təzyiq göstərir, real əmək haqları isə aşağı düşüb.
Siyasətçilər və tənzimləyicilər vəziyyətin məsuliyyətini bir-birinin üzərinə atırlar. 2023-24-cü illərdə baş verən iqtisadi canlanma artıq bitib.
Bu, qismən Putinin hökumətinin «fiskal spirt» siyasətini ləğv etməsi ilə əlaqədardır. 2023-cü ildə ÜDM-in 5%-i səviyyəsində artan xərclər bu il ölçülü fiskal konsolidasiya ilə əvəz olunacaq. İnfrastruktur və hərbi-sənaye kompleksi üzrə böyük xərclər artıq yoxdur.
Pul-kredit siyasəti də rol oynayır. 2023 və 2024-cü illərdə Mərkəzi Bank inflyasiyanı qarşısını almaq üçün faiz dərəcələrini kəskin artırıb. Yüksək borclanma xərcləri əmanətlərin gəlirini xərclərlə müqayisədə artırıb.
Sanksiyaların iqtisadiyyata təsiri daha az aydın görünür. Bəli, xam neft istehsalı, Qərbin bir çox məhdudiyyətlərinə məruz qalan əsas məhsul, azalıb. Yanvar-mart ayları arasında Rusiya 96 milyard dollar dəyərində məhsul ixrac edib, bu kateqoriyada əsasən neft məhsulları üstünlük təşkil edir; 2022-ci ilin əvvəlində isə bu rəqəm 155 milyard dollar olub.
İqtisadi vəziyyətin dəyişməsi bu azalmayı izah etməyə kömək edir. İl əvvəlindən Rubl möhkəmlənib, bu da xaricdə satış gəlirlərini azaldıb. Dünya bazarında neft qiymətləri aşağıdır. Yüksək borclanma xərcləri isə hasilatı maliyyələşdirməyi çətinləşdirir.
Avropanın son tədbirləri Rusiyanın həyatını daha da çətinləşdirə bilər. Sanksiyalar Rusiyanın müharibəyə dəstək verən şirkətləri və nefti qadağan edilmiş qaydada alanları hədəf alır, eləcə də onlara məhsul tədarük edənləri cəzalandırır. Amma təcrübə göstərir ki, sanksiyalar istənilən halda dolaşıla bilər.
Qərbdən Rusiyaya üçüncü ölkələr vasitəsilə malların daşındığı inkişaf etmiş tranzit sektoru nəzarətə çətinlik yaradır. Goldman Sachs bankının qeyd etdiyi kimi, Avropa İttifaqının rus neftindən məhsul idxalını qadağan etməyə çalışması sanksiyaların icrasını çətinləşdirir, çünki neftin mənbəyini izləmək bir neçə liman vasitəsilə reeksport və məhdud şəffaflıq səbəbindən çətinləşir.
Bəzi hallarda Rusiya beynəlxalq pul köçürmələrindən qaçmaq üçün ticarət tərəfdaşları ilə barter əməliyyatlarına keçib.
Yavaş iqtisadi artım, hətta sanksiyalar effektiv olmasa belə, Putini danışıqlar masasına oturmağa məcbur edə bilər. Amma bunun vaxtı ola bilər.
İqtisadiyyat durğun olsa da, bu, əmək bazarına təsir etməyib. Real əmək haqları rekord yüksək səviyyədədir, işsizlik isə rekord aşağı səviyyədədir.
Qərb ölkələrindəki qaranlıq əhval-ruhiyyənin əksinə olaraq, ruslar nadir hallarda öz iqtisadi vəziyyətlərini daha yaxşı qiymətləndiriblər. Eyni zamanda Ukraynanın maliyyə vəziyyəti getdikcə daha gərgindir. Əgər Amerika və Avropa müttəfiqlərinin yarışda qalib gəlməsini istəyirlərsə, ona daha yaxşı “idman ayaqqabıları” verməlidirlər.
Poliqon.info
