Azərbaycanda ictimai nəqliyyat sistemində böyük dəyişikliklər gözlənilir. Prezident İlham Əliyevin imzaladığı fərmana əsasən, 2026-cı ildən avtobuslarla sərnişin daşımalarında məsafə əsaslı yeni model tətbiq olunacaq. Beynəlxalq təcrübədə “brutto müqavilə” adlanan bu sistem 2028-ci ilə qədər tam şəkildə tətbiq ediləcək.
Fərmana əsasən, dövlət büdcəsində “İctimai nəqliyyat” Məqsədli Büdcə Fondu yaradılacaq. Fondun əsas gəlir mənbələri benzin, dizel yanacağı və maye qazın hər litrinə görə yol vergisinin müəyyən hissəsi, 2027-ci ildən Bakının bəzi ərazilərinə avtomobil girişinə görə ödəniləcək haqqdan formalaşacaq. Vəsaitlərdən daşıyıcıların xərclərinin kompensasiyası və marşrut şəbəkəsinin dayanıqlı işləməsi üçün subsidiya veriləcək.
İctimai nəqliyyatda, həmçinin differensial qiymət sisteminin tətbiq edilməsi gözlənilir. Differensial qiymətlərin tətbiqi zamanı ictimai nəqliyyatda müəyyən qiymət artımlarının olub-olmayacağı diqqətçəkən məqamlardandır.
Nəqliyyat eksperti Elməddin Muradlı bildirib ki, differensial qiymətlər tətbiq olunarkən gediş haqqlarında müəyyən qədər artım və azalma ola bilər:
“İctimai nəqliyyatda qiymət artımı haqda qərarı müvafiq nazirlik verir. İndidən ictimai nəqliyyatda qiymət artımının olub-olmayacağını demək olmaz. Differensial qiymətlər tətbiq olunarkən ictimai nəqliyyatda gediş haqqları müəyyən qədər arta və azala bilər. Bu təcrübədə özünü göstərib. Məsələn Azərbaycan Dəmir Yolları differensial qiymət tətbiqinə başladı və burada qiymətlər standart olaraq 1 manat idisə, indi bəzi istiqamələrdə ödəniş 1 manatdan çox, bəzi istiqamətlərdə 1 manat yox, məsələn 40 qəpik ödəyir. Yəni, bunun müsbət tərəfləri var ki, onu da dəyərləndirmək lazımdır. Dünyanın bir sıra ölkələrində bu praktikadan istifadə olunur və yaxşı da nəticə hasil olur. Ona görə ki, insanlar getdikləri məsafənin pulunu ödəyirlər, artıq ödəniş etmirlər. Bu baxımdan differensial qiymət siyasəti müsbət qiymətləndirilməlidir”.
Ekspert vurğulayııb ki, prosesin həyata keçməsi üçün müəyyən sistem qurulmalıdır:
“Ödənişin nağdsız, elektron qaydada həyata keçirilməsinə ehtiyac var. Hələlik avtobuslarda bunu tətbiq etmək mümkün deyil. Avtobusların bir çoxu köhnədir, orada variator quraşdırma mümkün deyil. Nağdsız ödənişə keçid mümkün deyil. Bu baxımdan mən hesab edirəm ki, avtobus parkı tam yeniləndikdən sonra məsələyə baxılacaq. Elə olmalıdır ki, avtobusların hamısı differensial qiymət tətbiqinə gedə bilsin. Burada güzəştlər məsələsi öz əksini tapmalıdır ki, təqaüdçülər, tələbələr, gələcəkdə başqa kateqoriyadan olan insanlar bundan faydalana bilsinlər”.
E.Muradlı qeyd edib ki, gediş haqqında yeni paketlər olsa, daha fərqli qiymətlər ortaya çıxacaq:
“Aylıq, həftəlik və illik paketlər tətbiq olunsa, bu daha faydalı olacaq. Yəni qiymət aşağı düşəcək. Məsafə ilə bağlı qiymətlərin tətbiqi zamanı çətinlik ola bilərmi? Bu sualın cavabı tapılmalı, narahatlıq doğuran məsələlər varsa, mütləq aradan qaldırılmalıdır. Maraqlı tərəfi odur ki, siz ictimai nəqliyyatda vahid ödəniş sistemindən yararlana biləcəksiniz. Siz Binədə avtobusa minib Koroğlu metrosunun üzərindəki habda düşüb metroya minirsiniz, artıq metroda ödəniş etməyə ehtiyac qalmır. Yəni qiymət siyasətində bu cür mexanizmlər insanları ictimai nəqliyyatdan istifadəyə daha çox həvəsləndirir. Bu çox yaxşı yanaşmadır. Yəni bir ödənişlə bir neçə nəqliyyat növündən faydalana bilirsiniz. Onun da qüvvədə olma müddəti olur. Məsələn 1 saat ərzində iki avtobus dəyişib, hələ metroya da minirsiniz, heç bir ödəniş etmirsiniz. Bu sistem elə mükəmməl qurulmalıdır ki, hamısı bir-birilə əlaqəli olsun. Buna da biraz vaxt lazımdır”.
Mənbə Modern.az
