İtaliyada mafiyanın ənənəvi obrazı - küçələrdə reket, qanlı qətllər və gizli görüşlər - tədricən keçmişdə qalır. Son onillikdə “Cosa Nostra”, “Ndrangheta” və “Camorra” kimi məşhur cinayət klanları fəaliyyət strategiyalarını dəyişib. Onlar artıq zorakılıqla qorxu yaratmaq əvəzinə, iqtisadiyyata dərin şəkildə nüfuz edərək maliyyə mexanizmlərini idarə etməyə üstünlük verirlər.
Reyting.az bildirir ki, yeni nəsil mafiya qrupları daha çox maliyyə fırıldaqları, vergi qaçaqmalçılığı və dövlət tenderlərinin ələ keçirilməsi ilə məşğuldur. Onlar böhran vəziyyətində olan müəssisələri ucuz qiymətə alır, “qara kassaları” idarə edir və nəticədə həm iqtisadiyyata, həm də dövlət büdcəsinə milyardlarla avro zərər vururlar. Hesablamalara görə, yalnız son illərdə bu cinayətkar sxemlər İtaliya dövlətini təxminən 150 milyard avro gəlirdən məhrum edib.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu dəyişiklik mafiyanın daha təhlükəli hala gəldiyini göstərir. Əvvəllər onların fəaliyyətini polis araşdırmaları və şahid ifadələri ilə sübut etmək mümkün idisə, indi maliyyə cinayətləri iz qoymadan həyata keçirilir və illərlə aşkar olunmur. Bundan başqa, bəzi mafiya ailələri öz “bizneslərini” tamamilə leqallaşdıraraq tikinti, logistika, turizm və hətta enerji sektorunda böyük paylara sahib olublar.
Nəticədə, İtaliya hökuməti və Avropa İttifaqı bu yeni növ cinayətkarlığa qarşı maliyyə izləmə sistemlərini gücləndirməyə çalışırlar. Lakin ekspertlərin fikrincə, mafiyanın iqtisadiyyata nüfuz dərəcəsi elə yüksəkdir ki, bəzən dövlət strukturları belə onların kapitalına və iş yerlərinə arxalanmaq məcburiyyətində qalır.
Qanlı qətllərdən maliyyə fırıldaqlarına doğru
Artıq mafiyaların “xaç ataları” zorakılığı pisləyir, qətllər isə minimuma enib: 2022-ci ildə İtaliyada mafiyanın əli ilə cəmi 17 nəfər öldürülüb. “Reuters”-in müqayisəsinə görə, 1991-ci ildə bu rəqəm 700 nəfər olub.
Bu dəyişiklik təsadüfi deyil – mafiyalar riskli və diqqət çəkən zorakı metodlardan uzaqlaşıb, daha “ağıllı” və daha gəlirli sahəyə - maliyyə cinayətlərinə yönəlib.
Mafiya niyə qətllə məşğul olmur?
İtaliyada hüquqi sistem maliyyə cinayətlərinə daha yüngül yanaşır. Ölkə qanunlarına görə:
• 500 milyon avroya qədər vergi fırıldaqçılığı üçün cəza 18 aydan 6 ilə qədərdir;
• Vergidən yayınma üçün 6 il, ƏDV-dən yayınma üçün 8 il, qeyri-qanuni iflas üçün isə maksimum 10 il müddət nəzərdə tutulur;
• Müqayisə üçün, qətl 4 il - ömürlük həbs cəzası, hədə-qorxu ilə tələb etmə isə 5 ildən 10 ilə qədər həbs cəzası ilə cəzalandırılır.
Bundan əlavə, maliyyə cinayətlərinə görə təqsirli bilinmək üçün illərlə davam edən araşdırmalar və mürəkkəb məhkəmə prosesi tələb olunur. Apellyasiya mərhələləri isə işin illərlə uzanmasına səbəb olur. Nəticədə, 2022-ci ilə qədər İtaliyada cəmi 0,9 faiz məhbus iqtisadi cinayətlərə görə həbsdə idi – bu, Fransadakı (7,1%) və Almaniyadakı (9,8%) göstəricidən dəfələrlə azdır.
Mafiyanın yeni gəlir mənbələri
Bu gün mafiyanın əsas gəlirləri belə sahələrdən formalaşır:
• Vergi və subsidiya fırıldaqları – dövlətin dəstək proqramları üçün ayrılmış vəsaitlər “qabıq şirkətlər” vasitəsilə mənimsənilir.
• Müflis bizneslərin ələ keçirilməsi – çətin vəziyyətdə olan şirkətlərə “sərmayə” qoyulur, daha sonra isə onların aktivləri ələ keçirilir və müəssisələr bağlanır.
• Sahibkarların aldadılması – yüksək gəlir və sabitlik vəd olunur, amma sonunda sahibkar həm biznesini, həm də vəsaitlərini itirir.
• Tender və dövlət sifarişlərinin manipulyasiyası – mafiyalar tikinti, logistika və bələdiyyə xidmətlərində böyük pay əldə edirlər.
Real nümunələr
2023-cü ilin fevralında Emilia-Romagna bölgəsində polis “Ndrangheta”nın 108 üzvünü həbs edib. Onlar sənaye avadanlığı istehsalı və avtomobil icarəsi şirkətlərinə sızaraq maliyyə hesabatlarını saxtalaşdırıb və vergilərdən yayınıblar.
Eyni ilin aprelində isə prokurorlar 16 milyard avroluq fırıldaqçılıq sxemi aşkar ediblər - bu dəfə məqsəd evlərin abadlaşdırılması proqramı üçün ayrılmış dövlət vəsaitlərini mənimsəmək idi.
Başqa bir nümunədə, “Ndrangheta” Michelin ulduzlu restoran sahibinə sərmayə təklif edib, lakin nəticədə 1,8 milyon avro vergini mənimsəyərək restoranı müflis həddinə çatdırıblar.
Hesablamalarına görə, hazırda İtaliyada müflisləşmiş şirkətlərin dövlətə ödəmədiyi vergi borcu 156 milyard avro təşkil edirvə bu məbləğin böyük hissəsi məhz mafiyanın cinayətkar sxemlərinin nəticəsidir.
Mafiya ilə mübarizə necə aparılır?
İtalya kəşfiyyat agentlikləri - tez-tez digər Avropa ölkələrindən olan həmkarları ilə birlikdə - Siciliya “Cosa Nostra”, “Neapolitan Camorra” və “Calabrian” “Ndrangheta”nı davamlı olaraq araşdırır. Bu böyük mafiya qrupları maliyyə fırıldaqları ilə yanaşı, narkotik alveri və insan alveri ilə də məşğul olmaqda davam edir.
“Cosa Nostra”
2023-cü ilin yanvarında İtaliya polisi “Cosa Nostra”nın sonuncu "xaç atası" Matteo Messina Denaro-nu həbs etdi. O, ən güclü italyan mafiozlarından biri olub və müstəntiqlərin fikrincə, 50-dən çox insanı öldürüb. Konkret olaraq, Denaro Siciliyada aparıcı anti-mafiya fiqurları olan magistrlər Giovanni Falcone və Paolo Borsellinonun qətllərində iştirak edib. 2023-cü ilin sentyabrında 62 yaşlı şübhəli terminal kolon xərçəngindən xəstəxanada ölüb.
Xəstəxananın yerləşdiyi L'Aquila şəhərinin meri bəyan edib ki, Denaronun ölümü "zorakılıq və qan tökülməsi tarixinin sona çatdığını göstərir". Reallıqda qruplaşmanın yalnız nüfuzu artır: klan hakimiyyətlə açıq şəkildə münaqişə etmir, əksinə, narkotik alveri, fahişəlik və insan alveri ilə məşğul olmaqda davam edir.
Ərazi döyüşçüləri
“Camorra” mafiya təşkilatı Neapolda hələ 18-ci əsrdə yaranıb və vahid İtaliya dövlətinin qurulmasından çox əvvəl fəaliyyət göstərirdi. Siciliya “Cosa Nostra”-sından fərqli olaraq, “Camorra” daha az iyerarxik və parçalanmış bir quruluşa malikdir. Təşkilat mərkəzləşmiş bir ailə və ya başçı tərəfindən idarə olunmur; əksinə, pul, güc və ərazi uğrunda mübarizə aparan bir çox fraksiyalardan ibarətdir.
“The Economist”-in məlumatına görə, “Camorra” təxminən 100-dən çox fraksiyaya bölünür və hər biri təxminən 500 üzvdən ibarətdir. Bu fraksiyalar bir-biri ilə həm əməkdaşlıq edir, həm də sərhəd və gəlir uğrunda mübarizə aparır, bu da “Camorra”-nın Neapolda möhkəm, lakin parçalanmış nüfuzunu qorumağa imkan verir.
Əsas fəaliyyət sahələri
“Camorra”-nın kriminal fəaliyyəti çoxşaxəlidir:
• İnsan alveri və narkotik ticarəti – Neapol limanının yaxınlığı və beynəlxalq bağlantılar bu fəaliyyətləri asanlaşdırır;
• Qaçaqmalçılıq – həm Avropa, həm də digər qitələrə qanunsuz məhsul daşınması;
• Tikinti və tullantıların utilizasiyası – bu sahələrdə “Camorra” qeyri-qanuni tenderlər və şirkət vasitəsilə böyük mənfəət əldə edir.
Hüquq-mühafizə orqanları ilə mübarizə
İtaliyanın xüsusi xidmət orqanları daim “Camorra” fraksiyalarının liderlərini izləyir. Məsələn, 2021-ci ildə karabinerlər Licciardi qəbiləsinin başçısı, 70 yaşlı Mariya Likkardini Roma hava limanında həbs etdilər. Bu əməliyyat “Camorra”-nın rəhbərliyinə zərbə vurmaq məqsədi daşısa da, təşkilatın parçalı quruluşu səbəbindən digər fraksiyalar fəaliyyətini davam etdirir.
Neapol “Camorra”-nın təsiri altında həm yerli iqtisadiyyat, həm də şəhər həyatının müxtəlif sahələri ciddi şəkildə formalaşır. Təşkilatın parçalanmış strukturu onun məhkəmə və polis əməliyyatlarına qarşı davamlılığını təmin edir və eyni zamanda digər mafiya qruplarından fərqli olaraq güvənilməz, amma yüksək mənfəətli biznes mexanizmləri qurmasına imkan verir.
Qlobal mafiyanın hökmdarları
“Calabrian” mafiyası “Ndrangheta” Avropada və dünyada ən nüfuzlu cinayət təşkilatlarından biridir. 2023-cü ilin may ayında hüquq-mühafizə orqanları “Ndrangheta”nın 130 üzvünü həbs etdi. Bu əməliyyat “Evrika” kod adı ilə üç il davam edən araşdırma nəticəsində aparıldı və İtaliya, Belçika, Almaniya və altı digər Avropa ölkəsində eyni vaxtda həyata keçirildi.
Həbs olunanlar çirkli pulların yuyulması, dələduzluq, narkotik vasitələrin saxlanması və yayılması kimi bir sıra ağır cinayətlərdə ittiham olunurlar.
Prokurorların fikrincə, “Ndrangheta”-nın təsiri Avropanın ən güclü cinayət şəbəkələrindən biri kimi qiymətləndirilir. Bu təşkilatın:
• 40-dan çox ölkədə fəaliyyəti var;
• Təxminən 10.000 üzvü mövcuddur;
• “Ailə müəssisəsi” modeli tətbiq olunur – hər ailənin başçısı öz qərarlarını faktiki olaraq muxtar qəbul edir. Bu o deməkdir ki, bəzi liderlər həbs olunsa belə, təşkilatın fəaliyyətinə ciddi təsir etmir və gücünü qoruyur.
Bu struktur həm qərar qəbul etmə prosesini sürətləndirir, həm də hüquq-mühafizə orqanlarının hücumlarına qarşı davamlılığı təmin edir. “Ndrangheta”nın beynəlxalq şəbəkəsi narkotik ticarətindən tutmuş maliyyə fırıldaqlarına qədər geniş fəaliyyət göstərir və İtaliya mafiyasının müasir simasını təmsil edir.
Rauf RƏCƏBOV
Reyting.az
