Partiyanın yenidən hakimiyyətə qayıda bilməsi üçün iqtisadi populizmə və mərkəzçi sosial siyasətə ehtiyacı var...
Müəllif: Тимоти Шенк - müasir Amerika siyasətinin tarixini yazır
The New York Times nəşri, ABŞ
Demoktarlar təxminən bir ildir Kİ, siyasi çıxılmazlıqdan çıxış yolunu müzakirə edir. Partiyanın səfərlərində, bağlı Slack kanallarında, sosial şəbəkələrdə kəskin mübahisələrdə və mətbuata sızdırılan strateji məlumatlarda Demokratik partiyanın üzvləri Bayden administrasiyasının səhvlərini və Harris kampaniyasının zəif tərəflərini təhlil edirlər.
Çarli Kirkın qətli sonrası müzakirələrin gərginliyi daha da artıb: Ağ Ev dissidentləri boğmağa başlayıb, MAGA liderləri isə solçulara “müqəddəs müharibə” elan edib.
Partiya daxilində gələcək barədə danışıq inkar və panikadan ibarətdir. Radikal islahatlar lazım olduğunu söyləmək asandır, amma bunun necə olacağı barədə konsensus yoxdur. Praktikada partiya rəhbərliyi isə, ənənəyə uyğun olaraq, mümkün qədər az dəyişiklik etməyə çalışaraq, rəqiblərin öz-özünə məhv olmasını gözləyir.
Bu strategiya Trampizmi sadəcə keçici fenomen kimi qiymətləndirsəydi, daha inandırıcı olardı. Amma son illərin faktları göstərir ki, vəziyyət əksinədir: “mavi” ştatların əhalisi azalır, Demokratların seçici qeydiyyatı düşür, Senata qayıdış asan görünmür və əksər sorğular partiyanın “həyatdan uzaq” olduğunu göstərir. Ən kritik məsələ isə işçi sinfinin sağa sürüşü—bu, yalnız seçkilərlə məhdudlaşmayan, Demokratların mahiyyətinə toxunan böyük çağırışdır.
Bəzi kampaniyalar isə trendə qarşı çıxıb. Amma problem ondadır ki, uğurlu nümunələr partiyaya deyil, partiyanın özünə qarşı çıxan namizədlərdir.
Məsələn, Nebraska senatorluğuna müstəqil namizəd olaraq ikinci dəfə qatılan 50 yaşlı sənaye mexaniki və ABŞ Dəniz Qüvvələri veteranı Dan Osborne 2024-cü ildə Trampın Kamala Harrisi 20 faiz fərqlə üstələdiyi il cəmi 7 faiz fərqlə uduzub. Split Ticket saytının məlumatına görə, bu, bütün senator namizədləri arasında ən güclü nəticə olub.
Osbornun sirri nədir? O, parlaq nitq deyə bilir, sosial şəbəkələrdə üstünlük təşkil etməyib, amma seçicilərin emosiyalarına toxunan, iqtisadi elitalara sərt hücum edən, mədəni məsələlərdə moderasiya və “adi siyasət”dən imtina mesajını çatdırıb.
2025-ci ilin seçki mövsümünün başlıca hekayəsi isə Nyu-York merliyinə namizəd Zohraan Mamdaninin “sıfırdan” qələbəsidir. Mamdani kampaniyaya “yeni üzü” olaraq çıxıb, sıravi nyu-yorkluların gündəlik çətinliklərini həll etməyə çalışıb və korporativ sistemlə mübarizə aparıb. O, 30 yaşlı demokratik sosialist olsa da, əsas diqqətini yaşayış xərcləri və iqtisadi məsələlərə yönəldib, polarizasiya yaradan məsələlərdən uzaq durub.
Mamdani ilə Osborn arasında fərqli fon olsa da—birinin valideyni prestijli universitetdədir, digəri kollecini tərk etmiş peşəkar—hər ikisi populyar iqtisadi populizmin enerjisini istifadə edərək ölkəni sarsıdan qəzəbi seçicilərə çatdırıb.
Əsas resept sadədir: siyasi outsiderlər tərəfindən çatdırılan sərt iqtisadi mesaj, sistemin zirvəsindəki elitalar “qəhrəmanlar” olaraq göstərilir. Hər iki namizəd mədəni mübahisələrdə ilişmir; onlar əsasən maaş, əlçatan mənzil və iqtisadi bərabərlik mövzularına fokuslanır.
Bu, “proqressiv Trampizm” deyil, amma Trampı hakim edən eyni narazılıqları əhatə edir. Demokratların məqsədi isə anti-Tramp mövqeyini işçi sinfinin həyatını yaxşılaşdırmaq vizyonu ilə əvəz etməkdir.
Osborn və Mamdani kimi kampaniyaları yalnız partiyaya qarşı etiraz kimi qiymətləndirmək olar, amma bu cür bazar hərəkatları bacarıqlı liderlərin əlinə keçsə, yeni proqressiv koalisiya yarada bilər.
Prairiya populistlərindən demokratik sosialistlərə qədər olan strategiya Demokratik partiyanı yenidən qurmaq üçün koalisiya yaradır: iqtisadi populizm üzərində birləşən, mədəni müharibələrdə isə manevr üçün yer saxlayan moderatlar və proqressivlər.
Osbornun videoçarxlarında orta yaşlı ağ kişi əlini göstərərək “bu barmaq Tramp üçün, bu isə Osborn ilə Vaşinqtona siqnal üçün” deyir. O, tipik demokrat deyil, sosial məsələlərdə mövqeyi libertariyan üslubdadır, əsas diqqəti iqtisadi məsələlərə yönəldir.
2024-cü ildə partiyanın namizədi olmadığı halda, Osborn indi Demokratik partiyanın Nebraska bölməsi tərəfindən dəstəklənir, lakin partiyaya qoşulmur.
Bu il Osborn kimi populyar mesajlı populistlər tək deyil: Bernie Sanders, Alexandra Ocasio-Cortez və Chris Murphy işçi sinfinin iqtisadi maraqlarını əsas alan kampaniyalar aparır. Bu yanaşma gələcəkdəki koalisiya üçün əsas rol oynaya bilər.
Tarixi baxış göstərir ki, Demokratlar əvvəlki dövrlərdə də populyar iqtisadi mesajlarla işçi sinfi ətrafında koalisiya yarada biliblər. Franklin Ruzvelt, Bill Klinton və Barak Obama dövrlərində iqtisadi populizm partiyanın əsas strategiyası olub.
Tramp bu koalisiyanı pozsa da, uğuru sarsaqdır və ən ağıllı respublikaçılar bunu bilir. Ruhlandırıcı mesaj, iqtisadi populizm və orta siniflə birləşmə Demokratik partiyanın gələcək kampaniyalarında əsas rol oynaya bilər.
Sosioloji və sorğu araşdırmaları göstərir ki, populyar iqtisadi və sosially konservativ namizədlər, yəni “swing” seçicilər, Demokratların qazanması üçün kritik əhəmiyyət kəsb edir. Bu seçiciləri cəlb etmək üçün minimum $20/saat əmək haqqı, tibbi yardım hüququ və yüksək gəlirli şəxslərə vergi artımı kimi məsələlər əsasdır.
Cultural məsələlərdə işçi sinfi daha az proqressivdir, lakin gələcək koalisiya bu fərqləri minimal səviyyədə saxlayaraq, iqtisadi populizm vasitəsilə qalib gələ bilər.
Əsas problem namizədlərin kim olacağıdır. Osborne prezidentlik yarışması üçün uyğun deyil, Sanders yaşlıdır, Okasio-Kortez isə mərkəzçi strukturda daha güclüdür.
Demokratlar üçün hədəf aydındır: populyar iqtisadi mesajlar və işçi sinfi ətrafında yeni proqressiv koalisiya yaratmaq. Bu, partiyanı elitizmdən və Big Tech, Wall Street kimi iqtisadi dominatorlardan ayıraraq, geniş əhali üçün faydalı siyasət təklif etməyə imkan verəcək.
Poliqon.info
