Azpolitika.az portalından verilən məlumata əsasən, ain.az bildirir.
Fələstin Dövlətinin Azərbaycana yeni təyin olunan səfiri Əhməd Metani ilə görüşərək Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında Fələstin Dövlətinin xeyrinə verilən tarixi qərarlar, Fələstinlə bağlı müzakirələrin yaxın gələcəkdə hansı dəyişikliklərə yol aça biləcəyi, bu və digər məsələlər ətrafında söhbətləşdik.
Fələstin Dövlətinin səfirinin ilk olaraq ölkə mediasına – “AzPolitika.info” saytına verdiyi müsahibəni təqdim edirik:
- Cənab səfir, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Baş Assambleyasının 80-ci sessiyası zamanı Fələstin Dövlətinin xeyrinə tarixi qərarlar qəbul edildi. 150-dən çox ölkə Fələstin dövlətini tanıyıb. Böyük Britaniya, Fransa və bir sıra Avropa dövlətləri tərəfindən Fələstinin tanınması Fələstin xalqının tarixində yeni bir səhifə açdı. BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasındakı müzakirələr göstərdi ki, iki dövlət yaranması ilə İsrail-Fələsin münaqişəsinin həll olunması yanaşmasını bütün dünya qəbul edir. Bundan sonra hansı addımlar atıla bilər və hadisələrin inkişafı ilə əlaqədar hansı fikirləri söyləyə bilərsiniz?
- Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasının qəbul etdiyi tarixi qərarlar milli problemimizin gedişində mühüm məqamdır. Fələstin Dövlətinin 160-dan çox ölkə, o cümlədən İngiltərə, Fransa kimi böyük dövlətlər və bir sıra Avropa dövlətləri tərəfindən tanınması xalqımızın tarixində, onun azadlıq və müstəqillik uğrunda legitim mübarizəsində yeni səhifə açıb. Beynəlxalq ictimaiyyətin xalqımızın hüquqlarını dəstəkləmək iradəsini əks etdirən bu cəsarətli addımı atan ölkələrə dərin minnətdarlığımızı bildiririk.
Bu qərarlar nümayiş etdirdi ki, iki dövlət həlli getdikcə artan qlobal konsensusdan istifadə edir və beynəlxalq ictimaiyyət getdikcə daha çox əmindir ki, işğala son qoyulması və 4 iyun 1967-ci il sərhədlərində paytaxtı Şərqi Qüds olan müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılması regionumuzda təhlükəsizlik və sabitliyə nail olmağın yeganə yoludur.
- Yəni, növbəti addımları kimi nələr ola bilər?
- Növbəti addımlara, birincisi, siyasi tanınma prosesini praktiki addımlara çevirmək yolu ilə bu beynəlxalq tempi artırmaq, o cümlədən Fələstin Dövlətinin Birləşmiş Millətlər Təşkilatına tamhüquqlu üzvlüyü və beynəlxalq təşkilatlarda iştirakını gücləndirmək daxildir. İkincisi, dövlətimizi hələ də tanımayan dövlətlərlə diplomatik əlaqələri davam etdirmək, onları buna çağırmaq, kollektiv beynəlxalq iradəni əks etdirməkdir. Üçüncüsü, beynəlxalq ictimaiyyətdən iki dövlət həllini pozan və BMT qətnamələrinə zidd olan məskunlaşma fəaliyyətini və işğal cinayətlərini dayandırmaq üçün konkret tədbirlər görməsini tələb etmək daxildir.
Bu hadisələr bizə siyasi, diplomatik, hüquqi və xalq olaraq mübarizəmizi davam etdirmək üçün əlavə güc verir və son məqsədə: azad, müstəqil və tam suveren Fələstin Dövlətinə, regionun bütün dövlətləri və xalqları ilə bərabər təhlükəsizlik və sülh şəraitində yaşayan dövlətə aparır.
- BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında aparılan müzakirələri, Fələstin dövlətinin beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən de-fakto tanınmasının ABŞ və İsrailin mövqelərinə təsirini necə görürsünüz? Hazırda Vaşinqton və Təl-Əvivin yaydığı bəyanatlardan belə görünür ki, ABŞ-ın yeni təkliflər irəli sürməsi gözlənildiyi halda İsrailin yanaşmasını dəyişmək niyyəti yoxdur?
- Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında Fələstin Dövlətinin lehinə qəbul edilmiş tarixi müzakirələr və qətnamələr və onların beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən geniş şəkildə tanınması ABŞ və İsraili böyük siyasi və mənəvi məsuliyyətlər qarşısında qoyur.
Aydındır ki, İsrail işğalının davam etdirilməsi və məskunlaşma siyasətləri işğala son qoyulması və 4 iyun 1967-ci il sərhədlərində paytaxtı Şərqi Qüds olmaqla müstəqil Fələstin dövlətinin qurulmasının zəruriliyi ilə bağlı artan beynəlxalq konsensusun mövcud olması faktını dəyişməyəcək. Bütün dünya öz sözünü dedi və bu beynəlxalq iradəyə məhəl qoymamaq cəhdi İsrail üçün siyasi təcridin artması deməkdir və onun pozuntularını ört-basdır edən tərəflərin mövqeyini zəiflədir.
Birləşmiş Ştatlara gəlincə, biz ümid edirik ki, onun irəli sürdüyü hər hansı yeni təkliflər BMT qətnamələrinin ruhuna uyğun olacaq və böhranın idarə edilməsi və ya faktiki olaraq yerinə yetirilmə deyil, işğala son qoyulması və Fələstin dövlətinin yaradılması prinsipinə əsaslanacaq. “Bu gün top Vaşinqton və Təl-Əvivin meydançasındadır: ya beynəlxalq konsensusa qoşulacaqlar, ya da regionda təcrid və gərginliyə görə məsuliyyət daşıyacaqlar”.
Bu beynəlxalq impulsla dəstəklənən Fələstin Dövləti son məqsədə çatana qədər siyasi, diplomatik və hüquqi mübarizəsini davam etdirəcək: işğala son qoyulması və azad, müstəqil və tam suveren Fələstin Dövlətinin yaradılması məqsədinə çatana qədər.
- İki dövlətli həllə nail olmaq imkanını necə görürsünüz? Bu proses hansı mərhələlərdən keçə bilər? İsrail bəyan edir ki, ilk növbədə onun təhlükəsizlik məsələləri həll edilməlidir. Fələstin Dövlətinin bu məsələdə mövqeyi necədir?
- 4 iyun 1967-ci il sərhədlərində İsraillə yanaşı, paytaxtı Şərqi Qüds olan müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılmasını nəzərdə tutan iki dövlətli həll münaqişəyə son qoymağa və regionda sabitliyə nail olmağa qadir olan yeganə beynəlxalq səviyyədə məqbul həlldir. Bu həll siyasi seçim deyil, daha çox Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qətnamələri və beynəlxalq ictimaiyyətin iradəsi ilə təsdiq edilmiş hüquqi tələbdir.
Bu yola nail olmaq aydın mərhələlər tələb edir: Birincisi, iki dövlətli həll imkanlarını sarsıdan işğala son qoymaq və qeyri-qanuni məskunlaşma fəaliyyətini dayandırmaq. İkincisi, Fələstin xalqının öz müqəddəratını təyin etmək və müstəqil dövlət yaratmaq hüququnun praktiki olaraq tanınması, o cümlədən Birləşmiş Millətlər Təşkilatına tamhüquqlu üzvlük və Fələstinin beynəlxalq təşkilatlarda iştirakının gücləndirilməsi. Üçüncüsü, BMT-nin himayəsi altında və məcburi beynəlxalq zəmanətlərlə həyata keçirilməsi üçün aydın qrafiki müəyyən edən ciddi siyasi prosesin başlanması.
İsrailin qaldırdığı təhlükəsizlik mülahizələrinə gəlincə, biz təsdiq edirik ki, həqiqi təhlükəsizlik güc və işğal yolu ilə deyil, ədalət və qarşılıqlı tanınma yolu ilə əldə edilir. Fələstin xalqı da daxil olmaqla, regionun bütün xalqlarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi işğala son qoyulması sülh və sabitliyin əsl təminatını təşkil edən müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılması ilə başlayır.
- Ərəb Dövlətləri Liqası və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına ciddi tənqidlər yönəldilir. 14 sentyabr 2025-ci il tarixdə Dohada iki təşkilatın fövqəladə toplantısını necə qiymətləndirirsiniz? Bir çox ekspertlər hesab edir ki, bu müzakirələr regional təhlükəsizlikdə yeni eranın başlanğıcını qoya bilər, digərləri isə hesab edir ki, təklif olunanlar ittihamlar mübadiləsini aşmır və əməli addımlar gözləmək qeyri-realdır. Şərhlərinizi eşitmək istərdik.
- Ərəb Dövlətləri Liqası və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının Dohada keçirilən fövqəladə toplantısı Fələstin probleminin artıq yerli problem olmadığını, daha çox regional və beynəlxalq təhlükəsizlik və sabitliyə təsir edən bir problem olduğunun kollektiv etirafını əks etdirir. Bəziləri müzakirələri sadəcə mövqelərin təkrarı hesab edə bilər, lakin sadəcə görüşün bu səviyyədə və bu həssas mərhələdə keçirilməsi işğal siyasətini rədd etmək və Fələstin xalqının hüquqlarını dəstəkləmək üçün siyasi və mənəvi konsensusun mövcudluğunu təsdiqləyir.
Biz inanırıq ki, bu görüşlərin dəyəri yalnız onların verdiyi bəyanatlarla məhdudlaşmır, əksinə, onların kollektiv fəaliyyət üçün ümumi zəmin yaratmaq və ərəb və islam koordinasiyasını gücləndirmək, beləliklə, siyasi, hüquqi, diplomatik və təhlükəsizlik sahələrində praktiki təşəbbüslərə qapı açmaq bacarığındadır.
Fələstin həmişə vurğulayır ki, həmrəyliyin konkret addımlara çevrilməsi tələb olunur: işğala qarşı ciddi siyasi və diplomatik təzyiq, Fələstin dövlətinin qurumlarına dəstək və xalqımızın öz torpaqlarında möhkəmliyini gücləndirmək. Ona görə də bu görüşə iki təşkilatdakı qardaşlarımızla birlikdə çalışacağımız həqiqi kollektiv iradənin aktivləşdirilməsini tələb edən prosesin başlanğıcı kimi baxmaq lazımdır.
- Cənab səfir, Azərbaycan həmişə Fələstin Dövlətini dəstəkləyib və əvvəldən “iki dövlətli həll” yanaşmasını müdafiə edib. Bu yanaşmanı və Bakının rəsmi mövqeyini necə qiymətləndirirsiniz?
- Azərbaycan Respublikasının Fələstin xalqının hüquqlarını və iki dövlət həllini dəstəkləmək mövqeyi beynəlxalq prinsiplərə və BMT qətnamələrinə qəti sadiqliyini əks etdirir. Biz siyasi, hüquqi və mənəvi ölçüləri özündə birləşdirən, xalqımızın öz müqəddəratını təyin etmək hüququnu və 4 iyun, 1967-ci il paytaxtı Şərqi Qüds olmaqla, müstəqil dövlət qurmaq hüququnu təsdiq edən bu prinsipial mövqeyi yüksək qiymətləndiririk.
Beynəlxalq forumlardakı aydın mövqeləri, ikitərəfli və çoxtərəfli çərçivələrdə davamlı dəstəyi ilə Bakı sübut etdi ki, o, Fələstinin səmimi tərəfdaşıdır və Fələstin xalqı üçün ədalətə nail olmağın regionda təhlükəsizlik və sabitliyə çatmasının əsas açarı olduğunu qəbul edir.
Biz öz tərəfimizdən Azərbaycanın bu layiqli mövqeyinin davam etdirilməsini ikitərəfli münasibətlərimiz üçün strateji sərvət hesab edirik və bu mövqe Fələstin və Azərbaycan xalqlarını birləşdirən tarixi və qardaşlıq əlaqələrinin dərinliyini təcəssüm etdirir.
- Bu gün Qəzzada baş verənlər böyük faciədir və bu faciənin 21-ci əsrdə dünyanın gözü qarşısında baş verməsi hər birimizdə ciddi düşünməyə və narahatlıq hissi keçirməyə səbəb olmalıdır. Eyni zamanda beynəlxalq ictimaiyyətin və regional dövlətlərin iradəsinin olmaması xüsusi rol oynayır. Belə faciələrin təkrarlanmaması üçün hansı addımlar atılmalıdır?
- Qəzzada baş verənlər dünyanın vicdanı, hüquq və insan haqlarına əsaslanan beynəlxalq sistem üçün əsl sınaq olaraq davam edən humanitar cinayətdir. Bu faciələrin təkrarlanması açıq şəkildə göstərir ki, beynəlxalq ictimaiyyətin siyasi iradəsinin olmaması, bəzi regional və beynəlxalq tərəflərin fəaliyyətsizliyi işğalın və onun cinayətlərinin davam etməsinə səbəb olub. Bu fəlakətlərin təkrarlanmaması üçün vacib addımlar atılmalıdır:
Birincisi, beynəlxalq humanitar hüquq və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qətnamələrinə uyğun olaraq, Fələstin xalqı, xüsusilə də Qəzza zolağı üçün təcili beynəlxalq müdafiə təmin edilməlidir.
İkincisi, cəzasızlıqdan yayınmamaq üçün işğalçı dövləti beynəlxalq mexanizmlər, xüsusilə də Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi vasitəsilə törətdiyi cinayətlərə görə məsuliyyətə cəlb etmək.
Üçüncüsü, işğala son qoymaq və paytaxtı Şərqi Qüds olmaqla 1967-ci il sərhədlərində müstəqil Fələstin dövləti yaratmaqla faciəni kökündən həll etmək, çünki bu, davamlı təhlükəsizlik və sülhü təmin edən yeganə həll yoludur.
Bu faciələrin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün əsl beynəlxalq iradə və regional təhlükəsizlik və sabitliyin Fələstin xalqı üçün ədalətdən və onlara məruz qalmış tarixi ədalətsizliyin aradan qaldırılmasından başladığını qəbul edən vahid, cəsarətli mövqe lazımdır.
Laçın SƏMLA
"AzPolitika.info"
Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün ain.az saytını izləyin.
