Müasir silahlı münaqişələr süzən sursatların – kamikadze dronların getdikcə populyar silahlara çevrildiyini açıq şəkildə nümayiş etdirir.
“Poliqon”un məlumatına görə, onların çevikliyi, aşağı istismar xərcləri və operatorlar üçün minimal risklə hədəfləri dəqiq şəkildə vurmaq qabiliyyəti bu cür sistemləri hərbi taktikanın ayrılmaz hissəsinə çevirir.
Avropanın “Matra BAE Dynamics Aerospatiale” (MBDA) qrupu silahların hazırlanmasında müasir tendensiyaları nəzərə alır və müvafiq layihələr hazırlayır. MBDA qrupunun İtaliya bölməsi “MBDA Italy” şirkəti HARPAX ailəsindən olan iki yeni modeli – şəhər tapşırıqları üçün kompakt “HARPAX Mini” və daha uzun məsafə və modul faydalı yükü olan universal “HARPAX Small” kamikadze dronlarını təqdim edib. Bunlar qısa mənzilli taktiki pilotsuz uçuş aparatlarının (PUA) yerini doldurmaq üçün nəzərdə tutulub. Bu məmulatlar müxtəlif texnika siniflərinə aiddir, lakin yerüstü hədəflərin axtarışı və məhv edilməsi ilə bağlı ümumi problemləri həll etmək üçün təyin ediliblər.
Geriyə, yaxın tarixə baxış
2025-ci ilin mart ayında İtaliyada “Volpe Bianca” təlimi keçirilib. Tədbir zamanı Quru Qoşunlarının ayrı-ayrı bölmələri dağlıq ərazidə əməliyyatları məşq edib, yeni texnikanın sınaqdan keçirib. “MBDA Italy” sahə sınaqları üçün iki növ HARPAX süzən sursatını təmin edib.
Bu tədbirlərin tam təfərrüatları açıqlanmır. Bununla belə, “HARPAX Small” adlandırılan yeni kamikadze dronlardan biri mətbuata göstərilib. Onun bəzi xüsusiyyətləri də açıqlanıb. HARPAX Mini ailəsindəki ikinci PUA göstərilməyib, baxmayaraq ki, onun bəzi imkanları açıqlanıb.
Süzən sursatlar təlimin gedişatında yüksək qiymət alıb. Yaradıcı şirkət indi bu cür texnikaların tədarükü üçün sərfəli müqavilələr alacağına ümid edir.
Sərgi nümunələri – geniş ictimaiyyətə ilk təqdimat
Cari ilin sentyabr ayının 29-dan oktyabr ayının 2-dək İtaliyada “Seafuture 2025” hərbi-texniki sərgisi keçirilib. Ən böyük eksponatlardan biri Avropa silah istehsalçısı olan MBDA qrupu tərəfindən təqdim edilib. Onlar bir sıra mövcud modelləri, eləcə də tamamilə yeni məhsulları nümayiş etdiriblər.
Bu sərgidə ilk dəfə olaraq HARPAX ümumi adı ilə iki süzən sursatı rəsmi olaraq geniş ictimaiyyətə təqdim edilib. İki yeni məmulat artıq yeni texnika ailəsi kimi sərgilənir və digər modellərin inkişafı da istisna edilmir.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu iki layihə MBDA qrupunun İtaliya b[lm’si tərəfindən hazırlanıb və burada məqsəd yüksək taktiki-texniki xüsusiyyətlərə malik, müxtəlif quru və dəniz hədəflərini vura bilən yeni süzən sursat yaratmaq idi. Bundan başqa, plan üçüncü ölkələrdən asılılığın qarşısını almaq üçün istehsalı mümkün qədər İtaliyada lokallaşdırmaqdır.
“HARPAX Mini” kamikazde dronu – yığcamlıq və manevrlik nümunəsi
“HARPAX Mini” kvadrokopter konfiqurasiyasında hazırlanıb. O, optik sistemlər və döyüş başlığı ilə təchiz olunub. O, SIRALAB şirkətinin hava platformasına əsaslanır (SIRALAB, şaquli uçuş və eniş (Vertical Take-Off and Landing – VTOL) pilotsuz uçuş aparatlarında (PUA) ixtisaslaşan İtalyan kiçik və orta biznes şirkətidir). “MBDA Italy” şirkəti dronu tələb olunan yeni komponentlər dəsti ilə təchiz edib. O, uzaqdan idarə olunur və döyüş yükünü daşımağa qadirdir. PUA operatorun nəzarəti altında fəaliyyət göstərir – uçuşu, hədəfləri axtarmağı və onlara hücum etməyi komandalar əsasında icra edir.
“HARPAX Mini” bu tip PUA-lar üçün ənənəvi quruluşa malik kamikadze kvadrokopterdir. O, hazır platformaya əsaslandığından, onun inkişafı sadələşir və istehsal xərcləri azalır. Eyni zamanda yüksək döyüş göstəricilərinə nail olduğu iddia edilir.
“HARPAX Mini” yığcam ölçü, aşağı səs-küy və dəqiqliyin xüsusilə vacib olduğu şəhər mühitlərində əməliyyatlar üçün nəzərdə tutulub. Təxminən iki kiloqram ağırlığındakı kütləsi onu nəqletmə və gizli istifadə üçün əlverişli edir. Onun maksimal fəaliyyət məsafəsi beş kilometrə çatır ki, bu da yaxın döyüş və piyada dəstəyi tələblərinə tam cavab verir.
“HARPAX Mini” PUA düzbucaqlı bir gövdəyə malikdir, ona elektrik pərvanə-mühərrik qrupları ilə dörd qol əlavə olunur. Onun əsas silahı təxminən 500 qram ağırlığında (istehsalçı KNDS Ammo Italy şirkəti), qəlpəli-fuqas atımı olan döyüş başlığıdır. PUA, həmçinin qalxma və eniş üçün sadə eniş qurğularına malikdir. O, gövdə altında quraşdırılıb, şəxsi heyəti və yüngül avtomobilləri məhv etmək üçün nəzərdə tutulub. Təvazökar ölçüsünə baxmayaraq, aparat, xüsusən də kütləvi şəkildə istifadə edildikdə əhəmiyyətli zərər verə bilir.
“HARPAX Mini” kamikadze dronun uzunluğu və eni 860 mm, hündürlüyü isə 300 mm-dir. Bu parametrlər dronun daşınmasını və istifadəsini sadələşdirir. Bundan başqa, istehsalçının fikrincə, onun məhdud ölçüləri PUA-ya pəncərə və qapılardan asanlıqla uçmağa imkan verir ki, bu da döyüş tapşırıqları üçün faydalı bir göstəricidir.
Hərəkət sistemi iki pərli pərvanəli dörd mühərrikdən ibarətdir. PUA 50 km/saat sürətlə hərəkət edə və 20 dəqiqəyə qədər havada qala bilir. Onun uçuş məsafəsi 5 km-dir. Digər kvadrokopterlər kimi o da yüksək manevr qabiliyyətinə malikdir.
“HARPAX Mini” PUA gündüz optikası və uzaqdan idarəetmə sistemi ilə təchiz edilib. Bütün elektronika bazardan alınan ucuz komponentlərdən istifadə etməklə qurulub.
“HARPAX Mini” sürətli istehsal üçün həll yolu kimi düşünülüb: sənaye səviyyəsində ayda iki yüzə qədər sistem istehsal etmək qabiliyyəti ifadə edilir ki, bu da MBDA qrupunun bu modeli kütləvi istehsal və əlverişli etmək niyyətindən xəbər verir.
“HARPAX Small” kamikazde dronu: sabit qanadlı universallıq və məsafə nümunəsi
Ailənin ikinci üzvü qatlanan qanadlı təyyarə tipli platforma üzərində qurulmuş kompakt “HARPAX Small” kamikadze dronudur. “HARPAX Small” layihəsi təyyarə tipli gəzən sursatdır. Zahirən və bir sıra cəhətlərinə görə, o, bir sıra digər müasir xarici istehsal sursatlarına bənzəyir və onu əminliklə ABŞ istehsalı “Switchblade” tipli süzən sursatının analoqu adlandırmaq olar. Taktiki-texniki xüsusiyyətlərə gəlincə, “Harpax Small”, ABŞ-ın “Switchbalde”si ilə müqayisə edilərsə, onu “Switchblade 300” və “Switchblade 600” variantları arasında bir növ ara keçid adlandırmaq olar.
O, “Sky Eyes Systems” şirkətinin qatlanan PUA-sına əsaslanır və “MBDA Italy” şirkətinin elektronikası ilə təchiz edilib. PUA üzərində iki qatlanan qanad yerləşdirilmiş düzbucaqlı gövdəyə malikdir. Ön qanad gövdənin üstündə, arxa qanad isə onun altında yerləşir. Quyruqda iki şaquli stabilizator var. Qatlanan zaman PUA silindrik daşıma və buraxma konteynerinə yerləşir. Onun qatlanan dizaynı onu daşımağı və istifadəyə hazırlamağı asanlaşdırır, eyni zamanda ölçüsünü kompensasiya edir.
“HARPAX Small” 130 x 130 mm en kəsiyi ilə 1 metrə qədər uzunluqdadır. Onun qanad açıqlığı 1 metrdir. PUA-nın uçuş kütləsi 8 kq-dir.
PUA elektrik mühərriki ilə təchiz edilib. Uçuş quyruq mühərriki və itələyici hava pərvanəsi ilə həyata keçirilir. Maksimal 180-200 km/saat sürətə çata bilir. Onun maksimal uçuş məsafəsi 20 km, uçuş müddəti isə 40 dəqiqədir.
“HARPAX Small” PUA-nın müxtəlif optik vasitələri və digər cihazları daşımağa qadir olduğu deyilir. Konfiqurasiyasından asılı olaraq, o, kəşfiyyat PUA və ya süzən sursat kimi istifadə edilə bilər. Hər iki halda, PUA yalnız uzaqdan idarəetmə sistemi ilə təchiz edilir.
“HARPAX Small”, 20 kilometrə qədər məsafədə hədəfləri vurmaq üçün daha təkmil imkanlar təklif edərək, yığcam “HARPAX Mini” PUA-dan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Kiçik ölçülərinə baxmayaraq, aparat burun hissəsində yerləşən 1,5 kiloqramlıq qəlpəli-fuqas döyüş başlığı ilə təchiz olunub. O, canlı qüvvəni və digər müdafiə olunmayan hədəfləri, eləcə də yüngül zirehli texnikanı məhv etməyə imkan verir.
Bu modelin əsas üstünlüyü onun modulluğudur. Yalnız zərbə tapşırıqları üçün nəzərdə tutulmuş “HARPAX Mini” PUA-dan fərqli olaraq, “HARPAX Small” müxtəlif tapşırıqlara uyğunlaşdırıla bilər. Döyüş başlığı əvəzinə platforma radioelektron mübarizə və ya kəşfiyyat (Intelligence, Surveillance, Target Acquisition, and Reconnaissance – ISTAR) avadanlığı ilə təchiz oluna bilər. Uçuş müddəti iyirmi beş ilə qırx dəqiqə arasında dəyişir, bu da onu hədəf axtarmaq və ya uzaq yerlərə dəqiq zərbələr endirmək üçün əlverişli edir.
HARPAX kamikadze dronunun analoqları arasında yeri
MBDA qrupunun yeni kamikadze dronlarının ortaya çıxması hərbi texnologiyada ağır, bahalı və mürəkkəb sistemlərdən daha yüngül, daha geniş yayılmış və daha uyğunlaşa bilən sistemlərə keçid ümumi tendensiyasını əks etdirir. “HARPAX Mini” və “HARPAX Small” döyüş meydanında tez-tez istifadə olunan sadə FPV (First Person View) dronları ilə böyük, uzun mənzilli hücum dronları arasında orta yeri tutur.
“HARPAX Mini” kompakt ölçüləri, kütləvi istehsal üçün uyğunluğu və şəhər döyüşlərinə hesablanması ilə seçilir. O, sıx məskunlaşmış ərazilərdə fəaliyyət göstərən hücum bölmələri üçün ideal vasitə ola bilər. “HARPAX Small” isə çox yönlü istifadə üçün daha əhatəli imkanlar təklif edir: o, zərbə tapşırıqlarını, kəşfiyyat tapşırıqlarını və radioelektron susdurma tədbirləri yerinə yetirə bilər.
HARPAX ailəsinin inkişaf perspektivləri
MBDA qrupu artıq HARPAX ailəsinin genişləndirilməsi üzərində işləyir və daha böyük faydalı yükə və daha uzun uçuş müddətinə malik olan “HARPAX Medium” versiyasını yaratmağı planlaşdırır. Bu, ona piyada dəstəyindən tutmuş orta məsafələrdə möhkəmləndirilmiş hədəflərin vurulmasına qədər daha geniş tapşırıqları əhatə etməyə imkan verəcək. Bu yeni model 80 km məsafə üçün nəzərdə tutulub, daha ağır döyüş yükü daşıyır və əlavə artilleriya dəstəyi kimi istifadə edilə bilər.
Birlikdə götürüldükdə, HARPAX kamikadze dronları tam sistemə çevrilə bilər – hər bir model öz rolunu yerinə yetirir və çox pilləli PUA tətbiqi strukturu yaradır.
MBDA müasir müharibə üçün hərbi kompakt və effektiv həllər təklif etməyi hədəfləyir. Bu sistemlər kütləvi istehsala, çevikliyə və istifadə rahatlığına yönəlib. “HARPAX Mini” yaxın döyüş aləti, “HARPAX Small” universal zərbə və kəşfiyyat platforması olacaq və “HARPAX Medium” çox güman ki, daha tələbkar tapşırıqlar üçün yer tutacaq.
“MBDA Italy” şirkəti bildirir ki, hazır iki HARPAX PUA noyabr ayında İtaliya Oordusunun təlimlərində yenidən istifadə olunacaq. Bu dəfə onların digər PUA-larla yanaşı taktiki kəşfiyyat və zərbə sisteminin tərkib hissəsi kimi istifadə edilməsi planlaşdırılır. Atışlar elektromaqnit müdaxiləsi olduqda hərəkət edən hədəflərə qarşı həyata keçiriləcək. İki HARPAX kamikadze dronun hesabat xüsusiyyətlərini bir daha təsdiqləməsi və tam potensialını nümayiş etdirməsi gözlənilir. Bu, PUA-ların İtaliya Ordusu tərəfindən silahlanmaya qəbul edilməsinə yol açacaq. Hər hansı gözlənilməz fəsadlar istisna olmaqla, müvafiq müqavilələr gələn il ərzində verilə bilər.
Bundan başqa, “HARPAX Mini” və “HARPAX Small” beynəlxalq silah bazarına da çıxarılır. “MBDA Italy” şirkəti bu yüksək xüsusiyyətli, aşağı qiymətli döyüş sursatlarının beynəlxalq müştərilərin də marağına səbəb olacağını gözləyir.
2026-cı ilin payızına qədər “MBDA Italy” şirkəti ilk iki HARPAX məmulatının uğurunu qiymətləndirməyi və “orta” pilotsuz uçuş aparatının perspektivlərini müəyyənləşdirməyi planlaşdırır. Nəticələr müsbət olarsa, layihə irəliləyəcək. Bununla belə, hətta bu halda, hazır “HARPAX Medium” PUA gələn ilin sonuna qədər mövcud olmayacaq.
Mövcud tendensiyalar və ya gizli rəqabət
Çoxsaylı xarici şirkətlər hazırda müxtəlif növ PUA və süzən sursatlar hazırlayır. Demək olar ki, hər sərgidə bu siniflər üzrə bəzi yeni məhsullar nümayiş etdirilir və onların yaradıcıları potensial müştərilərin diqqətini cəlb etməyə çalışırlar. Burada “MBDA Italy” şirkəti də istisna deyil və özünün süzən sursatlar ailəsini inkişaf etdirməyə cəhd edib. İlk iki prototip artıq hazırlanıb və qoşun sınaqlarına buraxılıb. Üçüncü model isə bir il ərzində hazır ola bilər. “HARPAX Mini” və “HARPAX Small” modellərin İtaliya Ordusunun marağına səbəb olduğu və silahlanmaya qəbul olunmaq üçün hər cür şansın olduğu güman edilir.
HARPAX layihələri onların kommersiya perspektivlərinə təsir edə biləcək maraqlı ideyaya əsaslanır. Məsələn, “MBDA Italy” şirkəti qabaqcıl məhsulları inkişaf etdirməkdən və qabaqcıl texnologiyalar tətbiq etməkdən imtina etmişdir. Bunun əvəzinə, taktiki-texniki xüsusiyyətlərin məqbul səviyyəsini qoruyaraq xərcləri azaltmağa çalışmışdır. Bu inkişaf yanaşmasının aşkar üstünlükləri var. Hazır məhsulun məhdud dəyəri ona rəqiblərlə rəqabət aparmağa kömək etməli və həmçinin əsas xüsusiyyətlərin ağlabatan azaldılmasını əsaslandırmalıdır. Müştəri onun imkanlarını diqqətlə təhlil etdikdən sonra daha effektiv, lakin daha bahalı alternativ əvəzinə HARPAX seriyalı PUA-nı seçə bilər.
Beləliklə, Avropa hərbi sənayesi mövcud tendensiyaları izləyir və onlarla ayaqlaşmağa çalışır. Yeni pilotsuz texnika layihələri hazırlanır və bəziləri qoşun sınaqlarına çıxarılır. İki yeni HARPAX süzən sursatının əhəmiyyətli irəliləyə biləcəyi hələlik məlum deyil. Bununla belə, onların şansları kifayət qədər yüksəkdir.
Yekunda qeyd etmək lazımdır ki, MBDA qrupunun HARPAX seriyasını “Seafuture 2025” beynəlxalq sərgisi çərçivəsində nümayiş etdirməsi bu sursatların dəniz əməliyyatlarında istifadə edilməsində maraqlı olduğunu göstərir.
#gallery-1 {
margin: auto;
}
#gallery-1 .gallery-item {
float: left;
margin-top: 10px;
text-align: center;
width: 100%;
}
#gallery-1 img {
border: 2px solid #cfcfcf;
}
#gallery-1 .gallery-caption {
margin-left: 0;
}
/* see gallery_shortcode() in wp-includes/media.php */
“HARPAX Mini”
“HARPAX Small”
Əhəd Vahidoğlu
