Bakı. Trend:
“Regional sülh və təhlükəsizlik” mövzusuna həsr olunmuş TürkDövlətləri Təşkilatının (TDT) on ikinci sammiti 6–7 oktyabrtarixlərində Qəbələdə keçiriləcək. Görüşün ev sahibi kimiAzərbaycanın seçilməsi ölkənin təşkilat və ümumilikdə türk dünyasıüçün strateji əhəmiyyətini vurğulayır. Bu il həmçinin sədrliyinQırğızıstandan Azərbaycana keçməsi əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsivə bütün təşkilat səviyyəsində iddialı təşəbbüslərin həyatakeçirilməsi üçün yeni imkanlar açır.
Zirvə toplantısı dövlət başçıları səviyyəsində keçiriləcək ki,bu da tədbirə xüsusi əhəmiyyət verir. Artıq Türkiyə, Özbəkistan,Qazaxıstan prezidentləri və Macarıstanın Baş naziri Viktor Orbanınsəfərləri təsdiqlənib. Tədbirin miqyası göstərir ki, Qəbələdəkigörüş təkcə TDT-yə üzv ölkələrin deyil, həm də regionun sabitliyinəvə rifahına maraq göstərən beynəlxalq tərəfdaşların diqqətmərkəzindədir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev dəfələrlə təşkilatın unikalxarakterini qeyd edib. Dövlət başçısının sözlərinə görə, TDTölkələrini yalnız ortaq dil, tarix və mədəni köklər deyil, həm dəiqtisadi və sosial inkişaf uğrunda birgə səylər birləşdirir:
“Bizi köklərimiz birləşdirir və bu, təşkilatı nadir edir. Çünkidigər beynəlxalq təşkilatlara baxsaq, onların hamısını deyil, bəlkədə bir qismini ortaq etnik qrup birləşdirir. Bəli, biz müxtəlifxalqlarıq, amma hamımızın kökləri ortaqdır və bu, türk etnikmənsubiyyətimizdən irəli gəlir. Ölkələrimizin əhalisinin sayı artırvə bu da hər bir ölkə üçün vacib amildir. İqtisadi inkişafladəstəklənəndə isə bu, üstünlük deməkdir”, - deyə Prezident İlhamƏliyev “Əl-Ərəbiyə” telekanalına müsahibəsində vurğulayıb.
Azərbaycan TDT-nin yaranmasından bəri türk inteqrasiyasının fəaltərəfdarı və təşəbbüskarı kimi əsas iştirakçılardan biri olaraqqalır. Ölkənin üzv dövlətlər arasında iqtisadi yaxınlaşmaya verdiyitöhfəni yüksək qiymətləndirməmək mümkün deyil: təkcə 2024-cü ildəTDT ölkələri ilə ticarət dövriyyəsi təxminən 6,9 milyard ABŞdollarına çatıb ki, bu da ölkənin ümumi xarici ticarətdövriyyəsinin 14,5 faizini təşkil edib.
Xüsusi diqqət birgə iqtisadi institutların yaradılmasınayönəlib. Parlaq nümunə 2024-cü ildə təsis edilmiş Türk İnvestisiyaFondu hesab olunur. Beş üzv ölkənin hər biri fonda 100 milyondollar məbləğində vəsait yatırıb və artıq nizamnamə kapitalının 600milyon dollara qədər artırılması qərara alınıb. Fond infrastruktur,enerji, dayanıqlı kənd təsərrüfatı və Qarabağın bərpası sahəsindəlayihələrin maliyyələşdirilməsini təmin edəcək.
Azərbaycan bu torpaqları yalnız yaşayış binaları və sosialobyektlərin tikintisi ilə deyil, həm də regional əhəmiyyətlilayihələrin – bütün region üçün fayda gətirən nəqliyyat və enerjidəhlizlərinin həyata keçirilməsi ilə bərpa edir. Stratejilayihələrdən biri “Beynəlxalq sülh və rifah üçün TRAMP marşrutu”(TRIPP) sayılır ki, bu da Zəngəzur dəhlizindən maneəsiz keçiditəmin edərək regional əlaqələri möhkəmləndirir. Bu cürtəşəbbüslərin reallaşması Prezident İlham Əliyevin son illərdəTDT-nin strateji gündəliyini formalaşdıran qətiyyətli liderliyininnəticəsidir.
Azərbaycanın tranzit mərkəzi kimi rolu da az əhəmiyyət daşımır.Ölkə üzərindən Qazaxıstandan uran, Çindən konteyner qatarları vəMərkəzi Asiyadan strateji yüklər daşınır. Təkcə 2024-cü ildəAzərbaycan ərazisindən 11 milyon tondan çox yük daşınıb. ÇinləAvropanı Xəzər və Cənubi Qafqaz vasitəsilə birləşdirən OrtaDəhlizin inkişafı da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Limanlara, dəmiryollarına, gəmiqayırma və hava limanlarına yatırılan investisiyalarartıq real nəticələr verir: Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolununötürücülük qabiliyyəti 1 milyon tondan 5 milyon tona yüksəlib, Ələtlimanının illik ötürücülük qabiliyyəti isə 15 milyon tondan 25milyon tona çatıb, Bakı Gəmiqayırma Zavodunda yeni gəmilər inşaolunur, Xəzər donanması genişlənir və 2026-cı ildə Laçındadoqquzuncu beynəlxalq hava limanının açılması planlaşdırılır.
Azərbaycan bərpa olunan enerji ixracını da fəal şəkildə inkişafetdirir. 2024-cü ilin noyabrında Bakıda COP29 çərçivəsindəAzərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan “yaşıl” enerjinin istehsalı vəötürülməsi üzrə strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalayıblar. Bu layihəölkələrin enerji sistemlərini inteqrasiya edir və Avropaya təmizenerji ixracı üçün yeni imkanlar yaradır, Avropa İttifaqınınənənəvi enerji mənbələrindən asılılığını azaldır.
İqlim dəyişikliyi, enerji təhlükəsizliyi və beynəlxalq terrorizmkimi qlobal çağırışlar fonunda Azərbaycanın sədrliyi ilə TDT-ninmöhkəmlənməsi regionda sabitliyin təmin olunması istiqamətində əsasaddımlardan biri hesab olunur.
Təşkilatın Baş katibi Kubanıçbek Ömüralıyev bildirib ki,Azərbaycanın sədrliyi üzv ölkələr arasında əməkdaşlığı daha dagücləndirəcək və TDT-ni qarşılıqlı fəaliyyət üçün daha səmərəliplatformaya çevirəcək: “Biz əminik ki, Azərbaycan bu şərəflimissiyanı davam etdirəcək və qarşıdakı dövrdə əməkdaşlığımızı dahada möhkəmləndirəcək”,- deyə Ömüralıyev vurğulayıb.
Prezident İlham Əliyev təşkilatın daha geniş missiyasına diqqətçəkib.
“Ona görə də mən gələcəkdə bu təşkilatı mühüm qlobaliştirakçılardan biri kimi görürəm. Beləliklə, bizim fikrimizbeynəlxalq arenada rol oynaya bilən, təkcə daxili məsələlərləməşğul olmayan qlobal oyunçuya çevrilməkdən ibarətdir ki, həm dəbeynəlxalq arenada sabitləşdirici, müsbət rol oynasın və qonşularüçün imkanlar yaratsın. Bununla da biz belə bir nəhəng coğrafiyadaheç kimə təhlükə törətməyən, lakin çoxları üçün fürsət hesab ediləngüclü birlik qura biləcəyimizi nümayiş etdirək”,- deyə Prezidentİlham Əliyev vurğulayıb.
Beləliklə, Qəbələdə keçiriləcək sammit TDT üçün mühüm mərhələolacaq. O, regional təhlükəsizlik, təcrübə mübadiləsi vəinfrastruktur əməkdaşlığı sahəsində əlaqələri dərinləşdirmək üçünimkan yaradacaq. Təşkilatın yaradılmasının fəal iştirakçısı vətəşəbbüskarı kimi Azərbaycan türk dünyasında sülhün, sabitliyin vərifahın təmin olunmasında əsas rol oynamaqda davam edir. Buuğurlarda xüsusi pay Prezident İlham Əliyevə məxsusdur. Onunqətiyyəti və uzaqgörən strategiyası sayəsində Azərbaycan TDT-nininkişaf prioritetlərini müəyyənləşdirir, genişmiqyaslıinfrastruktur layihələrini irəliləyir, regional inteqrasiyanıgücləndirir və təşkilatı beynəlxalq arenada nüfuzlu oyunçuyaçevirir. Dövlət başçısının liderliyi sayəsində iddialı planlar reallayihələrə çevrilir, türk dünyasında sülh, təhlükəsizlik vəiqtisadi rifah üçün möhkəm əsas formalaşdırılır.
