Bakı.TurkicWorld
"Regional sülh və təhlükəsizlik" mövzusuna həsr olunmuş Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) on ikinci sammiti 6–7 oktyabr tarixlərində Qəbələdə keçiriləcək. Görüşün ev sahibi kimi Azərbaycanın seçilməsi ölkənin təşkilat və ümumilikdə türk dünyası üçün strateji əhəmiyyətini vurğulayır. Bu il həmçinin sədrliyin Qırğızıstandan Azərbaycana keçməsi əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi və bütün təşkilat səviyyəsində iddialı təşəbbüslərin həyata keçirilməsi üçün yeni imkanlar açır.
Zirvə toplantısı dövlət başçıları səviyyəsində keçiriləcək ki, bu da tədbirə xüsusi əhəmiyyət verir. Artıq Türkiyə, Özbəkistan, Qazaxıstan prezidentləri və Macarıstanın Baş naziri Viktor Orbanın səfərləri təsdiqlənib. Tədbirin miqyası göstərir ki, Qəbələdəki görüş təkcə TDT-yə üzv ölkələrin deyil, həm də regionun sabitliyinə və rifahına maraq göstərən beynəlxalq tərəfdaşların diqqət mərkəzindədir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev dəfələrlə təşkilatın unikal xarakterini qeyd edib. Dövlət başçısının sözlərinə görə, TDT ölkələrini yalnız ortaq dil, tarix və mədəni köklər deyil, həm də iqtisadi və sosial inkişaf uğrunda birgə səylər birləşdirir:
"Bizi köklərimiz birləşdirir və bu, təşkilatı nadir edir. Çünki digər beynəlxalq təşkilatlara baxsaq, onların hamısını deyil, bəlkə də bir qismini ortaq etnik qrup birləşdirir. Bəli, biz müxtəlif xalqlarıq, amma hamımızın kökləri ortaqdır və bu, türk etnik mənsubiyyətimizdən irəli gəlir. Ölkələrimizin əhalisinin sayı artır və bu da hər bir ölkə üçün vacib amildir. İqtisadi inkişafla dəstəklənəndə isə bu, üstünlük deməkdir", - deyə Prezident İlham Əliyev "Əl-Ərəbiyə" telekanalına müsahibəsində vurğulayıb.
Azərbaycan TDT-nin yaranmasından bəri türk inteqrasiyasının fəal tərəfdarı və təşəbbüskarı kimi əsas iştirakçılardan biri olaraq qalır. Ölkənin üzv dövlətlər arasında iqtisadi yaxınlaşmaya verdiyi töhfəni yüksək qiymətləndirməmək mümkün deyil: təkcə 2024-cü ildə TDT ölkələri ilə ticarət dövriyyəsi təxminən 6,9 milyard ABŞ dollarına çatıb ki, bu da ölkənin ümumi xarici ticarət dövriyyəsinin 14,5 faizini təşkil edib.
Xüsusi diqqət birgə iqtisadi institutların yaradılmasına yönəlib. Parlaq nümunə 2024-cü ildə təsis edilmiş Türk İnvestisiya Fondu hesab olunur. Beş üzv ölkənin hər biri fonda 100 milyon dollar məbləğində vəsait yatırıb və artıq nizamnamə kapitalının 600 milyon dollara qədər artırılması qərara alınıb. Fond infrastruktur, enerji, dayanıqlı kənd təsərrüfatı və Qarabağın bərpası sahəsində layihələrin maliyyələşdirilməsini təmin edəcək.
Azərbaycan bu torpaqları yalnız yaşayış binaları və sosial obyektlərin tikintisi ilə deyil, həm də regional əhəmiyyətli layihələrin – bütün region üçün fayda gətirən nəqliyyat və enerji dəhlizlərinin həyata keçirilməsi ilə bərpa edir. Strateji layihələrdən biri "Beynəlxalq sülh və rifah üçün TRAMP marşrutu" (TRIPP) sayılır ki, bu da Zəngəzur dəhlizindən maneəsiz keçidi təmin edərək regional əlaqələri möhkəmləndirir. Bu cür təşəbbüslərin reallaşması Prezident İlham Əliyevin son illərdə TDT-nin strateji gündəliyini formalaşdıran qətiyyətli liderliyinin nəticəsidir.
Azərbaycanın tranzit mərkəzi kimi rolu da az əhəmiyyət daşımır. Ölkə üzərindən Qazaxıstandan uran, Çindən konteyner qatarları və Mərkəzi Asiyadan strateji yüklər daşınır. Təkcə 2024-cü ildə Azərbaycan ərazisindən 11 milyon tondan çox yük daşınıb. Çinlə Avropanı Xəzər və Cənubi Qafqaz vasitəsilə birləşdirən Orta Dəhlizin inkişafı da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Limanlara, dəmir yollarına, gəmiqayırma və hava limanlarına yatırılan investisiyalar artıq real nəticələr verir: Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun ötürücülük qabiliyyəti 1 milyon tondan 5 milyon tona yüksəlib, Ələt limanının illik ötürücülük qabiliyyəti isə 15 milyon tondan 25 milyon tona çatıb, Bakı Gəmiqayırma Zavodunda yeni gəmilər inşa olunur, Xəzər donanması genişlənir və 2026-cı ildə Laçında doqquzuncu beynəlxalq hava limanının açılması planlaşdırılır.
Azərbaycan bərpa olunan enerji ixracını da fəal şəkildə inkişaf etdirir. 2024-cü ilin noyabrında Bakıda COP29 çərçivəsində Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan "yaşıl" enerjinin istehsalı və ötürülməsi üzrə strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalayıblar. Bu layihə ölkələrin enerji sistemlərini inteqrasiya edir və Avropaya təmiz enerji ixracı üçün yeni imkanlar yaradır, Avropa İttifaqının ənənəvi enerji mənbələrindən asılılığını azaldır.
İqlim dəyişikliyi, enerji təhlükəsizliyi və beynəlxalq terrorizm kimi qlobal çağırışlar fonunda Azərbaycanın sədrliyi ilə TDT-nin möhkəmlənməsi regionda sabitliyin təmin olunması istiqamətində əsas addımlardan biri hesab olunur.
Təşkilatın Baş katibi Kubanıçbek Ömüralıyev bildirib ki, Azərbaycanın sədrliyi üzv ölkələr arasında əməkdaşlığı daha da gücləndirəcək və TDT-ni qarşılıqlı fəaliyyət üçün daha səmərəli platformaya çevirəcək: "Biz əminik ki, Azərbaycan bu şərəfli missiyanı davam etdirəcək və qarşıdakı dövrdə əməkdaşlığımızı daha da möhkəmləndirəcək",- deyə Ömüralıyev vurğulayıb.
Prezident İlham Əliyev təşkilatın daha geniş missiyasına diqqət çəkib.
"Ona görə də mən gələcəkdə bu təşkilatı mühüm qlobal iştirakçılardan biri kimi görürəm. Beləliklə, bizim fikrimiz beynəlxalq arenada rol oynaya bilən, təkcə daxili məsələlərlə məşğul olmayan qlobal oyunçuya çevrilməkdən ibarətdir ki, həm də beynəlxalq arenada sabitləşdirici, müsbət rol oynasın və qonşular üçün imkanlar yaratsın. Bununla da biz belə bir nəhəng coğrafiyada heç kimə təhlükə törətməyən, lakin çoxları üçün fürsət hesab edilən güclü birlik qura biləcəyimizi nümayiş etdirək",- deyə Prezident İlham Əliyev vurğulayıb.
Beləliklə, Qəbələdə keçiriləcək sammit TDT üçün mühüm mərhələ olacaq. O, regional təhlükəsizlik, təcrübə mübadiləsi və infrastruktur əməkdaşlığı sahəsində əlaqələri dərinləşdirmək üçün imkan yaradacaq. Təşkilatın yaradılmasının fəal iştirakçısı və təşəbbüskarı kimi Azərbaycan türk dünyasında sülhün, sabitliyin və rifahın təmin olunmasında əsas rol oynamaqda davam edir. Bu uğurlarda xüsusi pay Prezident İlham Əliyevə məxsusdur. Onun qətiyyəti və uzaqgörən strategiyası sayəsində Azərbaycan TDT-nin inkişaf prioritetlərini müəyyənləşdirir, genişmiqyaslı infrastruktur layihələrini irəliləyir, regional inteqrasiyanı gücləndirir və təşkilatı beynəlxalq arenada nüfuzlu oyunçuya çevirir. Dövlət başçısının liderliyi sayəsində iddialı planlar real layihələrə çevrilir, türk dünyasında sülh, təhlükəsizlik və iqtisadi rifah üçün möhkəm əsas formalaşdırılır.
