Bakı küləyi əsrlər boyu şəhərin kimliyinin ayrılmaz hissəsi olub. Lakin bu təbii fenomen yalnız iqlim hadisəsi deyil, həm də potensial iqtisadi resurs kimi dəyərləndirilə bilər. Küləyin sərtliyi və müntəzəmliyi Bakı sakinlərinin gündəlik həyatında çətinlik yaratsa da, müasir enerji texnologiyaları baxımından bu, böyük üstünlükdür. Çünki külək indi sadəcə təbiətin gücü deyil, enerji bazarının gələcəyidir. Sual yaranır: əgər Bakı küləyi tam şəkildə enerji istehsalına yönləndirilsəydi, şəhər gündə neçə milyon kilovat-saat elektrik enerjisi hasil edə bilərdi və bu, iqtisadi baxımdan nə qədər dəyər ifadə edərdi?
Azərbaycan coğrafi baxımdan külək enerjisi potensialına malik azsaylı regionlardan biridir. Xüsusilə Abşeron yarımadası, Xəzər sahili və dəniz ərazilərində orta illik külək sürəti 7-9 m/saniyə təşkil edir. Bu, külək turbinlərinin optimal işləmə diapazonuna tam uyğundur. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) məlumatına görə, bu səviyyədə külək intensivliyi olan ərazilərdə bir kvadrat kilometr sahə orta hesabla ildə 3,5-4 milyon kilovat-saat enerji hasil edə bilər. Abşeronun 500 kvadrat kilometrlik sahəsini nəzərə alsaq, yalnız bu ərazinin külək potensialı ilə ildə təxminən 1,7-2 milyard kilovat-saat enerji istehsalı mümkündür. Bu, Bakı şəhərinin ümumi illik elektrik tələbatının təxminən 20 faizinə bərabərdir.
İqtisadi tərəfdən baxdıqda, belə bir göstərici həm enerji idxalının azalması, həm də karbon emissiyalarının azaldılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dünya Bankının hesablamalarına görə, hər 1 milyard kilovat-saat bərpa olunan enerji istehsalı təxminən 150 milyon ABŞ dolları həcmində iqtisadi qənaət yaradır. Yəni Bakı küləyinin tam istifadə potensialı ildə ən azı 250–300 milyon dollar dəyərində enerji ekvivalentinə çevrilə bilər. Bu, həm enerji sektoruna, həm də dövlət büdcəsinə əlavə sabit gəlir mənbəyi kimi çıxış edə bilər.
Əlbəttə, nəzəri potensialla real tətbiq arasında fərq böyükdür. Külək enerjisi infrastrukturunun qurulması ciddi kapital qoyuluşu, texnoloji bilik və uzunmüddətli planlaşdırma tələb edir. Lakin Azərbaycanın son illərdə alternativ enerji siyasəti istiqamətində atdığı addımlar, xüsusilə xarici sərmayə ilə həyata keçirilən layihələr bu sahədə dönüş yarada bilər. Misal üçün, 2023-cü ildə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Masdar şirkəti ilə imzalanan müqaviləyə əsasən, 230 MVt gücündə külək elektrik stansiyasının tikintisi nəzərdə tutulur. Bu stansiyanın illik istehsal gücü 1 milyard kilovat-saatdan çox olacaq və 300 mindən çox evin enerji tələbatını ödəyə biləcək. Bu layihə tam gücü ilə işlədikdə, Bakı küləyinin iqtisadi potensialının kiçik bir hissəsinin belə nə qədər dəyərli olduğunu nümayiş etdirəcək.
Abşeronun unikal külək profili onu regionda ən əlverişli külək enerjisi zonalarından birinə çevirir. Xəzərin dəniz sahələrində küləyin istiqamət sabitliyi və gücü xüsusilə sabitdir ki, bu da dəniz külək turbinləri üçün ideal şərait yaradır. Qlobal təcrübə göstərir ki, dəniz külək stansiyaları quruda olanlara nisbətən 1,5 dəfə daha çox enerji istehsal edə bilir. Danimarka, Böyük Britaniya və Niderland kimi ölkələr bu modeldən istifadə edərək, küləyi milli enerji sistemlərinin əsas sütununa çeviriblər. Azərbaycanın Xəzər akvatoriyasında bu cür layihələrin reallaşması, regionu gələcəkdə bərpa olunan enerji ixracçısına çevrilə bilər.
Bakı küləyinin iqtisadi dəyəri yalnız enerji istehsalı ilə məhdudlaşmır. Bu resursun istifadəsi texnoloji sənaye, enerji mühəndisliyi, avadanlıq istehsalı və ekoloji innovasiyalar kimi sahələrdə də yeni iş yerləri yarada bilər. Avropa İttifaqının məlumatına əsasən, hər 1 MVt külək enerjisi gücü üçün təxminən 10 daimi iş yeri formalaşır. Bu hesaba görə, Abşeronun yalnız 1,5 QVt potensialının reallaşdırılması 15 minə yaxın yeni iş yerinin açılmasına səbəb ola bilər. Bu isə sosial-iqtisadi sabitliyə mühüm təsir deməkdir.
