Vaterpolo Azərbaycanda inkişaf edən su idman növlərindən biridir. Bu, yüksək fiziki və intellektual bacarıqlar tələb etdiyinə görə xüsusi çətinliyi ilə seçilir.
Vaterpolonun tarixi XIX əsrə, Şotlandiyaya gedib çıxır. O, əvvəlcə reqbinin su variantı kimi formalaşıb. Bununla yanaşı, oyunun köklərini Yaponiyada da izləmək mümkündür.
Artıq 1900-cü ildə vaterpolo Olimpiya Oyunlarının proqramına daxil edilən ilk komanda idman növlərindən biri olub. Azərbaycanda isə bu növ 1960-cı illərdə fəal şəkildə inkişaf etməyə başlayıb. Sovet dövründə respublika vaterpoloda mühüm nailiyyətlər qazanıb, lakin son onilliklərdə bu idman növü ölkədə əvvəlki qədər diqqət mərkəzində deyil.
İdman.biz vaterpolonun hazırkı vəziyyəti barədə Azərbaycanın Əməkdar məşqçisi, milli komandanın sabiq baş məşqçisi Azər Babayevlə həmsöhbət olub.
- Hazırda ölkədə vaterpolonun vəziyyəti necədir?
- Hazırda əsas diqqət uşaq vaterpolo komandalarının inkişafına yönəlib. Biz yeni nəsil idmançılar yetişdiririk. Məşqlərimiz Bakıdakı Su İdmanı Sarayında keçirilir. Hazırda respublika üzrə təxminən 200–300 uşaq vaterpolo ilə məşğuldur.
- Bəs böyüklərdən ibarət milli komanda mövcuddurmu?
- Böyüklərdən ibarət yığma hələ tam formalaşmayıb, baxmayaraq ki, ayrı-ayrı idmançılar məşqləri davam etdirirlər. Turnirlərin keçirilməsi də hələlik planlaşdırılmır. Vaterpoloda yüksək yarış səviyyəsinə çatmaq üçün ən azı on il hazırlıq lazımdır. Buna görə də hazırda tam heyətdə böyüklərin komandasını toplamaq asan deyil.
Lakin inkişaf təkcə milli komandayla məhdudlaşmamalıdır: ardıcıl şəkildə yeniyetmə və uşaq komandalarının hazırlanması vacibdir. Yalnız bir neçə nəsil idmançı ilə fasiləsiz iş aparmaqla dayanıqlı sistem qurmaq və güclü Azərbaycan yığması formalaşdırmaq mümkündür.
- Uşaqlar vaterpoloya necə cəlb olunur?
- Biz uşaqları təxminən səkkiz–on yaşdan etibarən cəlb edirik. Uğur qazanmaq üçün oyunçu təkcə yaxşı üzməməli, həm də sürətli düşünməyi və hərəkətlərini düzgün hesablamalıdır. Vaterpolo taktiki düşüncə, vəziyyəti analiz etmə bacarığı, trayektoriyanı hesablamaq və gücü düzgün bölmək bacarığı tələb edir. Buna görə də çox vaxt riyaziyyat fənnində yaxşı olan uşaqlar bu idman növündə də yüksək nəticə göstərirlər.
- Bəs əgər uşaq üzməyi bacarmırsa?
- Əlbəttə, uşaqların vaterpoloya başlamazdan əvvəl heç olmasa əsas üzmə bacarığına malik olması daha yaxşıdır. Çünki bu idman növü suda özünü inamla saxlamağı tələb edir - oyunçu daim hərəkətdə olmalı və hovuzdakı mövqeyinə nəzarət etməlidir, əks halda topu itirər. Amma əgər uşaq fiziki cəhətdən inkişaf edib, yaxşı göstəriciləri varsa və bu idman növünə maraq göstərirsə, biz onu məşqlərə qəbul edir və üzməyi öyrədirik.
- Vaterpolo daha çox oğlanlar, yoxsa qızlar arasında populyardır?
- Tarixən bu idman növü kişi idmanı hesab olunur. Qadın vaterpolosu Olimpiya proqramına yalnız 2000-ci ildə daxil edilib. Bir çox ölkələrdə qadın vaterpolosu yüksək səviyyədə inkişaf edib. Azərbaycanda isə bu proses bir qədər ləng gedir. Məlum məsələdir ki, hələlik mentalitet bu idman növünə qızların kütləvi şəkildə cəlb olunmasına tam şərait yaratmır. Bununla belə, məşqlərə həvəslə gələn qızlarımız da var və onlar böyük istəklə məşğul olurlar.
- Artıq formalaşmış uşaq komandaları varmı?
- Əlbəttə. 2024-cü ildə uşaqlarımız 30 Avropa ölkəsinin iştirakı ilə keçirilən yarışlarda çıxış etdilər və beş komandadan ibarət qrupda bir qələbə qazanaraq dördüncü yeri tutdular. Bu bizim üçün çox dəyərli təcrübə idi. 2022-ci ildə isə Yunanıstanda keçirilən gənclər üzrə dünya çempionatında iştirak etmişik. Bundan əlavə, mütəmadi olaraq müxtəlif turnirlərdə də çıxış edirik.
- Vaterpolo təhlükəli idman növü sayılırmı?
- Vaterpolo zədələnmə riski yüksək olan idman növlərindən deyil. Bəli, bu kontaktlı oyundur və idmançılar arasında, o cümlədən suyun altında müəyyən mübarizə olur. Amma bu gün beynəlxalq səviyyədə oyun texnikası və qaydaları o qədər təkmilləşib ki, istənilən kobudluq qeydə alınır və sərt şəkildə cəzalandırılır. Ciddi xəsarətlər çox nadir hallarda baş verir.
Vaterpolo çox ağır idman növüdür və yüksək fiziki hazırlıq tələb edir. Oyun zamanı eyni anda yeddi nəfər hovuzdadır, lakin tez-tez əvəzləmələr üçün komandada təxminən 15 vaterpolist olmalıdır. Bütün oyunçular eyni dərəcədə dözümlü və suda bir saatdan artıq vaxt keçirməyə hazır olmalıdırlar. Matç dörd perioddan ibarətdir və hər period səkkiz dəqiqə davam edir, ümumi müddət isə daha uzun çəkə bilər. Oyunda idmançı çoxlu miqdarda maye itirir, bu isə yükün və gərginliyin nə qədər yüksək olduğunu göstərir.
Bununla belə, vaterpolo uşaqlar üçün çox faydalıdır. O, koordinasiyanı, tənəffüs sistemini inkişaf etdirir, əzələləri və sümükləri möhkəmləndirir, həmçinin xarakter və komanda ruhu formalaşdırır. Elə buna görə də bu idman növü uşaqların fiziki və şəxsi inkişafı üçün ən harmonik idman növlərindən biri hesab olunur.
- Vaterpolo Azərbaycanda nə vaxt inkişafın zirvəsinə çatmışdı?
-Azərbaycan vaterpolosunun qızıl dövrü sovet illərinə təsadüf edir. Komandamız SSRİ-nin ali liqasında çıxış edirdi və 1991-ci ildə ən güclü üç komanda arasında yer almışdı. Azərbaycan vaterpolistləri həmçinin SSRİ Xalqlar Spartakiadasında da uğurla çıxış ediblər. Sonrakı dövrdəki nailiyyətlərdən biri — 2016-cı ildə gənclər yığmamızın tarixdə ilk dəfə Avropa çempionatının final mərhələsinə yüksəlməsidir.
- Niyə bu uğuru qorumaq çətin oldu?
- Burada bir çox amil rol oynadı. Əvvəla, vaterpolo ənənəvi olaraq Balkan ölkələrinin idman növü hesab olunur. Bu idman üçün boy, güc və dözümlülük mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bundan başqa, vaterpolo inkişaf etmiş infrastruktur tələb edir: açıq su hövzələri və 50 metrlik hovuzlar lazımdır. Azərbaycanda belə şərait hazırda yalnız Bakı, Mingəçevir, Şirvan və Qubada mövcuddur.
Vaterpolo hələ mentalitetimizdə tam kök salmayıb, bu isə uşaqların cəlb edilməsini çətinləşdirir. Həmçinin Azərbaycanda komandaları hazırlayacaq ixtisaslı mütəxəssislər də çatışmır. Şükür ki, son zamanlar federasiyaya yeni rəhbərlik gəlib və onlar su idman növlərinə, o cümlədən vaterpoloya xüsusi diqqət ayırırlar. Biz ümid edirik ki, uşaqlar üçün proqramlara edilən bu vurğu sayəsində iki–üç ildən sonra təsnifat turnirlərində iştirak edə biləcəyik və gələcəkdə keçmiş uğurları təkrarlayacağıq.
Leyla Eminova
