Qırğızıstan Aİ-nin Rusiyaya görə tətbiq etdiyi sanksiyalardan təəssüflənir
Noyabrın 12-dən qüvvəyə minən Avropa İttifaqının Mərkəzi Asiya maliyyə qurumlarına qarşı sanksiyalar tətbiq etmək qərarları region üçün ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Aİ Şurasının məlumatına görə, Avropanın sanksiyalarından yayınarkən tutulan Tacikistan, Qırğızıstan və Qazaxıstan da daxil olmaqla 12 bank və şirkət hədəfə alınacaq. Buna cavab olaraq Qırğızıstan ittihamlarla qətiyyən razılaşmır və Aİ-nin qərarına etiraz etmək niyyətində olduğunu bəyan edərək, banklarının fəaliyyətinə müstəqil şəkildə yenidən baxılmasını tələb edir.
Aİ-nin yeni məhdudiyyətləri təkcə Rusiya iqtisadiyyatının əsas sektorlarına təsir göstərməyib, həm də Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistanın maliyyə institutlarına ciddi ziyan vurub. Ekspertlər qeyd edirlər ki, Aİ-nin bu hərəkətləri strateji dəyişiklikdən xəbər verir: sanksiyalar indi Rusiyaya birbaşa təzyiqdən kənara çıxır. Onlar Mərkəzi Asiya ölkələrinə və onların banklarına təsir alətinə çevrilirlər. Rəsmi Brüssel siqnal göndərir: Qərbin sanksiyalarının təsirini yumşaltmaqda Moskvaya kömək edən istənilən ölkə özü də təzyiqə məruz qala bilər.
Nəhayət, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistandakı maliyyə institutları üçün nəticələr Avropa qurumları və fiziki şəxsləri ilə hər hansı əməliyyatların aparılmasına tam qadağadır. Bu, onların beynəlxalq ödəniş sistemlərinə çıxışını məhdudlaşdıra və müxbir münasibətlərini çətinləşdirə bilər, baxmayaraq ki, onların daxili bazarda və qeyri-Avropa tərəfdaşları ilə əməliyyatları digər, maneəsiz maliyyə alətləri və kanallarından istifadəni davam etdirəcək. Yeni sanksiyalar rəqəmsal valyutalara xüsusi diqqət yetirir. Aİ Rusiya ilə ödənişləri asanlaşdırmaq üçün istifadə edilən rublla ifadə olunan stabilkoin olan A7A5 ilə əməliyyatları tamamilə qadağan edib. Onun tərtibçisi Old Vector artıq ABŞ və Böyük Britaniya sanksiyaları altında idi. İndi, AB qadağası ilə bu texnologiya, çox güman ki, bütün dünyada istifadəçilər üçün həmişəlik bloklanacaq. Bu, milyardlarla dolları asanlaşdırdı, lakin Aİ indi bu texnologiyanı hər kəs üçün daimi olaraq bloklamağa çalışır.
Qırğızıstan Xarici İşlər Nazirliyi Qırğızıstan şirkətlərinin Aİ-nin sanksiyalar siyahısına daxil edilməsindən təəssüfləndiyini bildirib. Nazirlik vurğulayır ki, Qırğızıstan beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirir və sanksiyalardan yayınmanın qarşısını almaq üçün Avropa İttifaqı ilə açıq dialoq aparır.
Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatında ölkənin Aİ ilə bərabərhüquqlu tərəfdaşlığı dəstəklədiyi vurğulanır və bunun birtərəfli sanksiya təzyiqindən daha çox qarşılıqlı faydalı məqsədlərə aparan daha təsirli yol olduğuna inanır. Bununla əlaqədar Qırğız Respublikası Aİ-yə tətbiq edilən sanksiyaların əsasını yoxlamaq üçün müstəqil beynəlxalq audit keçirməyi təklif edir. O, həmçinin məlumat mübadiləsi, əməliyyatların monitorinqi və risklərin qiymətləndirilməsi üçün birgə işçi qrupunun yaradılmasını təklif edir.
Qırğızıstan bankları əvvəllər Aİ və Böyük Britaniyanın sanksiyalarına məruz qalıb. “Kabar” xəbər agentliyinə müsahibəsində Londonun qərarını şərh edən prezident Sadır Japarov bəyan edib ki, Qırğızıstan banklarına qarşı sanksiyalar siyasi motivlidir və onların Rusiyaya qarşı qoyulan məhdudiyyətlərdən yayınmada iştirakına dair inandırıcı sübutlarla dəstəklənmir. Dövlət başçısının sözlərinə görə, sanksiyaların tətbiqindən sonra Baş nazirin birinci müavini Daniyar Amangəldiyev ABŞ səfiri Lesli Viqeri ilə görüşüb, bankların fəaliyyətini yoxlamaq üçün müstəqil audit şirkətlərini cəlb etməyi təklif edib. Lakin prezident qeyd edib ki, səfir bundan imtina edib.
Tacikistan Milli Bankı bəyan edib ki, maliyyə institutları və beynəlxalq tərəfdaşlarla birgə vəziyyəti araşdırır və mümkün nəticələrin qarşısını almaq üçün tədbirlər görür. "Hazırda Tacikistan Respublikasında müştərilər üçün bank xidmətləri mövcuddur və adi qaydada təqdim olunur", - tənzimləyicinin bəyanatında deyilir.
Milli Bank vurğulayıb ki, bütün ölkədaxili əməliyyatlar – köçürmələr, hesab və karta xidmət, bankomatlar və mobil proqramlar fasiləsiz işləyir. Potensial dəyişikliklər yalnız əlavə yoxlamaların tətbiq olunacağı müəyyən sahələrdə beynəlxalq köçürmələrə təsir göstərə bilər.
Qazaxıstanın maliyyə naziri Yerulan Jamaubayevin sözlərinə görə, Aİ-nin Qazaxıstan VTB-yə qarşı sanksiyaları ölkə iqtisadiyyatına ciddi təsir göstərməyəcək, çünki bank praktiki olaraq Qazaxıstan sisteminin bir hissəsi deyil. "VTB praktiki olaraq mövcud deyil. Bank müflis olsa belə, bizdə əmanətlərə zəmanət sistemi var", - Jamaubayev qeyd edib. O əlavə edib ki, ölkənin bank sistemi stabil olaraq qalır və əsas oyunçuların fəaliyyəti Respublika Mərkəzi Bankının nəzarəti altındadır və həmişəki kimi davam edir.
IMEMO RAS-ın Mərkəzi Asiya sektorunun rəhbəri Stanislav Pritçin hesab edir ki, Avropa İttifaqı Rusiya Federasiyası ilə ticarətə xidmət göstərən banklara qarşı sanksiyaları sistemli şəkildə müəyyənləşdirir və seçici şəkildə tətbiq edir. Bu, Aİ-nin Rusiya iqtisadi əlaqələrini dəstəkləyən təchizat zəncirlərində zəifliklərin müəyyən edilməsi strategiyasını nümayiş etdirir. "Qırğızıstanın mövqeyi xüsusilə maraqlıdır. Əsas oyunçu olmamasına baxmayaraq, o, Rusiya ilə ticarət hüququnu müdafiə etmək əzmini nümayiş etdirir. Hazırkı vəziyyətdə Mərkəzi Asiya ölkələri dilemma qarşısındadır: ya Aİ-nin sanksiyalar strategiyasını qəbul edin, Rusiya ilə əməkdaşlığın məhdudlaşdırılmasının iqtisadi xərclərini qəbul edin, ya da alternativlər axtarın", - Pritçin qeyd edib.
Onun fikrincə, Qırğızıstan ikinci variantı seçir, xarici ticarət əlaqələrini qoruyub saxlamaqla uyğunlaşma axtarır. Bu, obrazlı desək, Rusiya ilə hesablaşmaların aparılması üçün ayrıca maliyyə institutlarının yaradılmasını nəzərdə tutur. Rusiya (onun əsas iqtisadi tərəfdaşı və investoru) ilə ticarəti və qarşılıqlı əlaqəni tamamilə dayandırmağın qeyri-mümkünlüyünü izah etməyə yönəlmiş Qərb tərəfdaşları ilə siyasi dialoq cəhdləri səmərəsizdir. Bu kontekstdə Bişkek daha ardıcıl yanaşma nümayiş etdirir, digər region ölkələri isə indiyədək güzəştə getmək istəyən daha çevik mövqeyə üstünlük veriblər.
V.VƏLİYEV
P.S. Məqalədə xarici media mənbələrinə istinadlar var.
