Dünyada demokratik yolla seçilən ilk müsəlman qadın deputat azərbaycanlı olub. Bu şərəfli titulun sahibi Pəri xanım (Pərixanım) Sofiyevadır. O, həm Qafqaz tarixində, həm də bütün müsəlman aləmində qadınların ictimai-siyasi fəallığının simvoluna çevrilib.
Musavat.com Pəri xanım Sofiyevanın dosyesini təqdim edir.
Pəri xanım Sofiyeva 1884-cü ildə Tiflis quberniyasının Qaracalar kəndində anadan olub. Ailədə yeganə qız uşağı olan Pəri xanım çoxlu qardaşları arasında böyüyüb. O, həm azərbaycanlı icması, həm də Qafqazdakı müsəlman qadınlar üçün nümunəvi fiqur sayılır. Pəri xanım demokratik yolla seçilən ilk müsəlman qadın deputat kimi tarixə düşüb.
1918-ci il seçkilərində o, Qaracalar (Qarayazı) dairəsindən Tiflis qəzasının bələdiyyə orqanına nümayəndə seçilib. Yerli icma arasında nüfuzlu qadın kimi tanınıb. Müxtəlif mənbələrə görə, Pəri xanım bankdan götürdüyü kredit hesabına xeyriyyəçilik fəaliyyəti ilə məşğul olub.
Sovet hakimiyyəti illərində onun ailəsinin bir çox üzvü repressiyaya məruz qalıb. Qardaşlarının bir neçəsinin güllələndiyi, ailənin əmlakının müsadirə olunduğu, yaxınlarının təzyiqlərlə üzləşdiyi bildirilir. Pəri xanım Sofiyeva 1953-cü ildə doğma Qaracalar kəndində vəfat edib.
Son illərdə Qaracalar kəndində Pəri xanımın məzarı tapılaraq bərpa edilib. Onun portreti də doğulduğu evdə (əmisi evində) çəkilib.
2023-cü ildə hüquq müdafiəçisi Samirə Bayramovanın təşəbbüsü ilə Tbilisi Bələdiyyə Məclisinə müraciət edilib və həmin il – 25 avqust 2023-cü il tarixli sərəncamla Tiflisdə Pəri xanım Sofiyevanın adına küçə verilib.
Avropa Şurası və beynəlxalq qadın hüquqları təşkilatları Pəri xanımı tarixi şəxsiyyət kimi qeyd edərək, onun nümunəsini qadınların siyasi fəallığının inkişafı baxımından xüsusi vurğulayıblar. Beynəlxalq mənbələrdə, o cümlədən Eurasianet və Council of Europe kimi platformalarda onun seçilməsi mühüm hadisə kimi qiymətləndirilib.
Qadınların – xüsusilə müsəlman qadınların – demokratik seçkilərlə siyasi həyata qatıldığı bir dövrdə bu hadisə həm regionda, həm də qlobal miqyasda stereotipləri sarsıdan mühüm dönüş nöqtəsi olub. Buna görə də Pəri xanım Sofiyeva həm milli, həm də beynəlxalq miqyasda qadın azadlığının və siyasi iradənin simvolu sayılır.
Onun adı və doğum/ölüm tarixləri bəzi mənbələrdə fərqli göstərilsə də, bu, arxiv materiallarının məhdudluğu və müxtəlif dillərdəki yazılı mənbələrin transliterasiya fərqləri ilə izah olunur.
Musavat.com
