Əsrlər boyu Qazaxıstanın geniş çöllərində insanlarla birlikdə yaşayan qazax tazısı zərif bədən quruluşu, sürəti və çevikliyi ilə məşhurdur. Köçəri mədəniyyətinin ən dəyərli sərvətlərindən olan bu it, Qazax xalqının “Jeti Kazina”sından və ya “Yeddi Xəzinə”sindən biri hesab olunur. Deyilənə görə, keçmişdə bir qazax tək bir tazı müqabilində onlarla at verərdi: bu, onların hörmətinin təəccüblü bir nümayişidir.
Hafta.az-ın yazdığına görə, tarix boyu tazısı canavar sürülərindən tutmuş dovşanlara, tülkülərə, marallara və çöl donuzularına qədər müxtəlif ovların arxasınca düşüb. Yalnız sürəti və çevikliyi ilə deyil, həm də zəkası və sahibinə sədaqəti ilə Qazax köçərilərinin həyatında mühüm rol oynayıb.
Atletik bədəni, dərin sinəsi və uzun ayaqları ilə diqqət çəkən tazısı qısa, parlaq tüklüdür. Qulaqlarında və quyruğunda daha uzun tüklər var. Erkəklərin boyu 60-72 sm, dişilərin boyu isə 55-60 sm-ə çata bilər. Onların orta çəkisi 20 ilə 35 kq arasında dəyişir. Xaraktercə müstəqil, yad insanlardan ehtiyatlı, lakin sahibinə çox sadiq olan tazı 12-15 km/saat sürətlə uzun məsafələrə qaça bilir.
Son illər populyasiyası azalan Qazaxıstan tazısı üçün dövlət səviyyəsində qorunma tədbirlərinə başlanılıb. 2 yanvar 2023-cü ildə Prezident Kasım-Jomart Tokayev cinsin rəsmi olaraq dövlət himayəsinə götürülməsi barədə fərman verib. Bundan əlavə, Kansonar Assosiasiyasının rəhbərliyi ilə aparılan genetik tədqiqatlar tazı üçün DNT profilinin yaradılması ilə nəticələndi və onun unikallığı elmi cəhətdən təsdiqlənib.
2024-cü ilin sentyabr ayında dünya miqyasında it cinslərini tanıyan Beynəlxalq İtlər Federasiyası (FCI) Qazaxıstan tazısına ilkin tanınma verib. Bu addım tazının qarşıdakı illərdə beynəlxalq səviyyədə tam rəsmi cins kimi tanınmasına yol açıb. Qazaxıstan hökuməti həmçinin genetik infrastruktur və qoruma mərkəzlərinin yaradılması üçün 1,4 milyard təngə (təxminən 3 milyon dollar) büdcə ayırmağı hədəfləyir. Ənənəvi ovçuluq əhəmiyyətini itirdiyindən, tazı artıq şəhər həyatında insanlara yoldaşlıq edir. Sədaqəti, zərifliyi və enerjisi onu təkcə ov iti kimi deyil, həm də müasir həyatda yoldaş kimi dəyərləndirir. Beynəlxalq tanınma prosesi, ehtimal ki, Qazax tazısını qarşıdakı illərdə dünya miqyasında daha çox görünən edəcək.
