Qurum Bakı-İrəvan normallaşmasına xələl gətirən sənəd dərc edib; AP sülhə töhfə verə bilərmi?
Avropa Parlamenti Ermənistan-Azərbaycan münasibətləri ilə bağlı sənəd dərc edib. Sənəddə “Dağlıq Qarabağda müharibələr”, Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münasibətlərin hazırkı vəziyyəti, Aİ-Ermənistan və Aİ-Azərbaycan ikitərəfli münasibətləri araşdırılır.
Bakı və İrəvan arasında uzunmüddətli sülh ehtimalına toxunan sənəddə qeyd olunur ki, Paşinyan hökuməti Qarabağdakı məğlubiyyətindən sonra daxildə artıq xeyli siyasi kapital sərf edib. Bildirilir ki, Paşinyanın siyasi zəifliyi mart ayında Gümrüdə keçirilən yerli seçkilərdə onun “Vətəndaş Müqaviləsi” partiyasının zəif çıxışı ilə nümayiş etdirilib: “Lakin hökumətin ictimai dəstəyinin azalmasına baxmayaraq, siyasi rəqibləri hələ də geridə qalırlar. Xüsusilə də konstitusiya ilə bağlı Bakıya hər hansı güzəşt 2026-cı ilin iyun ayında keçiriləcək parlament seçkiləri öncəsi müxalifət tərəfindən fürsət kimi istifadə olunacaq”.
Sənəddə bu xüsusda deyilir: “Prinsipcə, yeni konstitusiya səs çoxluğu ilə və qeydiyyatdan keçmiş seçicilərin ən azı 25%-nin iştirakı ilə ümumxalq referendumunda təsdiqlənməlidir. Dəyişikliklər Azərbaycanın təzyiqinin nəticəsi kimi qəbul edilərsə, bu rəqəmi əldə etmək çətin olacaq. Ermənistanın son parlament seçkilərində seçicilərin yarısından bir qədər azının iştirak etdiyini nəzərə alsaq, müxalifət sadəcə boykot kampaniyasına başlaya bilər ki, bu da seçici yorğunluğu ilə birlikdə referendumun etibarsız elan edilməsinə gətirə bilər. Belə bir ssenarinin qarşısını almaq üçün hökumətin eyni gündə parlament seçkiləri və referendum keçirə biləcəyi və ya alternativlər axtara biləcəyi güman edilir. Bu kontekstdə Ağ Evdəki 8 avqust sammitinin nəticələri çox vacibdir. Digər oyunçular, xüsusən də Avropa İttifaqı və Türkiyə eyni dərəcədə vacib rol oynaya bilərlər”.
Qardaş Türkiyənin mövqeyi və səyləri bəlli. Bəs 2-ci Qarabağ müharibəsi və antiterror əməliyyatından sonra Azərbaycana qarşı olduqca qərəzli, riyakar mövqe tutan və nəticə etibari ilə inam-etibarı itirən Aİ və onun əsas qurumu Avropa Parlamenti bundan sonra böyük sülhə töhfə verə bilərmi? Verərsə, necə? Elə isə nədən sənəddə Ermənistan konstitusiyasının dəyişdirilməsi Bakıya güzəşt kimi təqdim edilir? Əgər söhbət konstitusiyanı beynəlxalq hüquqa uyğunlaşdırmaqdan və qonşu ölkəyə ərazi iddiasından rəsmən imtinadan gedirsə, bunun harası Azərbaycana güzəştdir?
Nəhayət, Paşinyan parlament seçkiləri ilə referendumu eyni gündə keçirmək qərarı verə bilərmi? Nəticə nə olar?
Abutalıb Səmədov
“Alyans” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Abutalıb Səmədov “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, Ermənistanda keçiriləcək parlament seçkilərində nəyin bahasına olursa-olsun qalib gəlmək üçün Rusiya özünün bu ölkədəki əlaltılarını hərəkətə gətirib: “Demək olar ki, bütün qüvvələri birləşdirməyə cəhdlər göstərilir. Əvvəlki müxalifətin seçkilərdə Nikol Paşinyana qalib gəlmək şansının olmamasını nəzərə alaraq Rusiya kilsəni də, sahibkarları da bu proses qoşub və yeni bir lider ətrafında blok yaradıb parlament seçkilərinə getmək istəyir. Təbiidir ki, Qərb də hərəkətə keçməlidir, fəallaşmalıdır və nəyin bahasına olursa-olsun Nikol Paşinyanın seçkidə qalib gəlməsinə çalışmalıdır. Çünki bu təkcə Ermənistan, hətta bölgəmiz üçün əhəmiyyətli bir hadisə deyil, eyni zamanda, qlobal səviyyədə bu çox mühüm bir hadisədir. Rusiyanı Cənubi Qafqazdan çıxarmaq və onun təsirini azaltmaq üçün Ermənistanda seçkiləri Paşinyanın rəhbərlik etdiyi siyasi təşkilat udmalıdır. Avropa Parlamentinin dərc etdiyi sözügedən sənədlər də bu istiqamətdə atılan addım kimi qiymətləndirilməlidir. Deməli anlayırlar ki, Ermənistanda məğlubiyyət Rusiyanın Cənubi Qafqazda gücünün artmasına, mövqelərinin möhkəmlənməsinə gətirib çıxara bilər”.
A.Səmədovun sözlərinə görə, seçkiqabağı kampaniya dövründə Paşinyanın rəqibləri, təbiidir ki, yeni Konstitusiyanın qəbulundan və guya bu addımın Azərbaycanın diktəsi ilə atılmasından gen-bol danışacaqlar: “Baxmayaraq ki, 2018-ci ildən Nikol Paşinyan yeni Konstitusiyanın qəbul edilməsinin zəruriliyindən danışır. Ancaq siyasətdə yalan danışmaq, həqiqəti təhrif etmək əksər siyasətçilərin əsas peşəsinə çevrilib. Bu səbəbdən Ermənistandakı müxalifət Ruspərəst qüvvələr ləyaqətli davranışları ilə qətiyyən seçilməyən şəxslərdir. Bu amili qabardıb Paşinyanın nüfuzunu azaltmağa cəhd göstərəcəklər. Ona görə də Avropa Birliyi, Avropa Parlamenti müəyyən narahatlığını ifadə edir. Çox təəssüf ki, Ermənistan cəmiyyətində də Konstitusiyanın Azərbaycanın təzyiqi ilə dəyişdirilməsini, yeni ana qanunun qəbul olunmasını düşünənlər az deyil”.
Həmsöhbətimiz qeyd etdi ki, Avropa Parlamentinin bundan sonra Azərbaycan-Ermənistan arasında sülhə töhfə verməsi mümkün deyil: “Heç buna ehtiyac da yoxdur. Çox təəssüf ki, indiyə qədər Avropa Parlamenti də, müəyyən mənada son dövrlər Avropa İttifaqının digər rəhbər orqanları da sülhə mane olan addımlar atdılar. Bu səbəbdən Azərbaycan Avropa İttifaqını vasitəçilik missiyasından uzaqlaşdırdı. Artıq sülh müqaviləsinin imzalanması üçün bütün addımlar atılıb, yalnız Ermənistan Konstitusiyasından Azərbaycana qarşı iddialarının çıxarılması şərti qalıb ki, sülh sazişi imzalansın. Bu səbəbdən Avropa Parlamentinin yardımına heç bir ehtiyac yoxdur. Bizə mane olmasınlar, kömək eləməsələr də olar”.
Ekspert onu da dedi ki, Ermənistanda referendumun parlament seçkiləri ilə eyni gündə keçirilməsi ehtimalı yoxdur: “Çox güman ki, Paşinyan belə bir addımı atmayacaq. Əsas hədəf, hətta yeni Konstitusiyanın qəbulundan da daha vacib hədəf Paşinyan üçün parlament seçkilərində qalib gəlməkdir. Əgər Konstitusiya dəyişikliyi üçün referendum parlament seçkiləri ilə eyni vaxtda keçirilsə bundan Nikol Paşinyana qarşı kifayət qədə istifadə oluna bilər. Yəni əsas kampaniya Paşinyanın bu addımının əleyhinə qurular və xalqda da belə bir rəy yaranar ki, əslinə qalsa parlament seçkisi Konstitusiyaya münasibətlə bağlı bir referendumdur. Yəni xalqın münasibətində referendum seçkilərdən önə keçə bilər ki, bu da son nəticədə Paşinyanın daha az səs almasına gətirib çıxara bilər”.
A.Səmədov sonda vurğuladı ki, əgər Qərb, Avropa dövlətləri, ABŞ Paşinyanın seçkidə qalib gəlməsi üçün ən azı Rusiya qədər fəallıq göstərsələr, əllərindən gələni etsələr son nəticədə həm Paşinyanın qalib gəlməsi mümkün ola bilər, həm də ardınca keçiriləcək referendumda yeni Konstitusiyanın qəbul olunması xalqın səsverməsi ilə təsdiqlənər və ardınca da sülh müqaviləsi imzalanar: “Odur ki, Qərb Gürcüstan dərslərindən nəticə çıxartmalıdır, Gürcüstanda buraxdığı səhvləri diqqətlə araşıdmalıdır və Ermənistanda belə bir vəziyyətin yaranmasına qətiyyən imkan verməməlidir. Rusiya Ermənistanda Gürcüstan ssenarisini işə salıb və orada ”İvanişvili-2 variantı"nı reallaşdırmaq xətti götürüb. Qərb bunun qarşısını almalıdır. Əks halda Ermənistanı da Gürcüstanın taleyi gözləyə bilər".
Etibar SEYİDAĞA,
“Yeni Müsavat”
