Paris Sazişinin iştirakçısı olan 60 ölkənin tullantılarını azaltmaq üçün hazırladığı yeni planların bir hissəsi olaraq, qlobal temperatur artımının bu əsrin sonuna qədər 2,3-2,5 dərəcəyə çatacağı təxmin edilir.
İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparmaq üçün ölkələrin götürdüyü yeni öhdəliklər qlobal temperatur artımı proqnozlarını yalnız bir qədər azaltmışdır, hədəflərin və tədbirlərin qeyri-kafiliyi isə temperatur artımı üçün 1,5 dərəcə Selsi həddinə sürətlə yaxınlaşır.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Ətraf Mühit Proqramı (UNEP) Paris Sazişi çərçivəsində ölkələrin mövcud və yeni iqlim öhdəliklərini təhlil edən və BMT-nin İqlim Dəyişikliyi Zirvəsindən əvvəl dərc edilən illik Emissiya Boşluğu 2025 hesabatını yayımladı.


Hesabata görə, 30 sentyabr 2025-ci il tarixinə Paris Sazişinin iştirakçı ölkələrinin üçdə birindən azını təşkil edən 60 ölkə 2035-ci il üçün emissiya azaldılması hədəflərini ehtiva edən yeni Milli Müəyyənləşdirilmiş Töhfələr (NDC) təqdim etdi. Bu NDC-lər qlobal istixana qazı emissiyalarının 63 faizini əhatə edir.

Bu NDC-lər qlobal temperatur artımının əsrin sonuna qədər sənaye öncəsi orta göstəricidən 2,3-2,5 dərəcə Selsi yüksək olacağını proqnozlaşdırır. Keçən ilki NDC-lərə əsasən, bu qiymətləndirmə 2,6-2,8 dərəcə Selsi arasında idi.

Yeni NDC-lər proqnozlaşdırılan qlobal temperatur artımını yalnız bir qədər azaldır, ABŞ-ın Paris Sazişindən çıxması isə sazişin temperatur məhdudiyyəti hədəflərinə çatmağı çətinləşdirir.

UNEP xəbərdarlıq edir ki, dünya ciddi iqlim riski ilə üzləşir və ölkələr Paris Sazişinin "temperatur artımını 2 dərəcədən aşağı saxlamaq və mümkün olduqda onu 1,5 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırmaq" məqsədinə çatmaqdan çox uzaqdırlar.

Öhdəliklərdəki icra boşluğu əhəmiyyətlidir.

Qlobal temperatur artımını 2 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırmaq üçün tullantıların 2030-cu ilə qədər 2019-cu il səviyyələri ilə müqayisədə 25 faiz, 1,5 dərəcə hədəfinə çatmaq üçün isə 40 faiz azalması tələb olunur. Bu hədəfə çatmaq üçün cəmi beş il qalmasına baxmayaraq, öhdəliklərdəki icra boşluğu əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır.

Bütün NDC-lər tətbiq olunsa belə, qlobal emissiyaların 2035-ci ildə 2019-cu illə müqayisədə 15 faiz azalacağı proqnozlaşdırılır. Lakin, ABŞ-ın Paris Sazişindən çıxması ilə bu gözləntilər dəyişəcək.

Bu 15 faizlik emissiya azalması temperatur artımını 2 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırmaq üçün lazım olan səviyyədən 35 faiz, temperatur artımını 1,5 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırmaq üçün lazım olan səviyyədən isə 55 faiz aşağıdır.

Tələb olunan emissiya azalmalarının miqyası və onların tətbiq olunacağı qısa müddət nəzərə alınmaqla, çoxillik orta qlobal temperatur artımının növbəti 10 il ərzində 1,5 dərəcə Selsidən çox olma riski var. Sürətli emissiya azalmalarının qısa müddətdə həddindən artıq artımın başlamasını gecikdirəcəyi proqnozlaşdırılır, lakin onlar bunun tamamilə qarşısını almayacaq.

UNEP bütün ölkələrə, xüsusən də ən yoxsul və ən həssas ölkələrə təsir edən iqlim dəyişikliyinə qarşı sürətli tədbirlər görməyə və iqlim tədbirlərini sürətləndirməyə çağırır.

"Görünməmiş emissiya azalmalarına ehtiyac var."
UNEP-in icraçı direktoru İnger Andersen hesabatı şərh edərkən bildirib ki, ölkələr Paris Sazişi çərçivəsində öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün üç fürsətə sahib olublar, lakin hər dəfə uğursuzluğa düçar olublar.

Andersen milli iqlim planlarında müəyyən irəliləyişlər əldə edildiyini qeyd edərək deyib: "Lakin bu irəliləyiş kifayət qədər sürətli deyil. Buna görə də, getdikcə daralan zaman çərçivəsində və getdikcə çətinləşən geosiyasi mühitdə hələ də görünməmiş tullantıların azaldılmasına ehtiyacımız var. Sübut olunmuş həllər mövcuddur. Bərpa olunan enerjinin sürətli artımından metan tullantılarının azaldılmasına qədər nə edilməli olduğunu bilirik. İndi ölkələrin gələcəyinə investisiya qoyması və iddialı iqlim tədbirləri ilə irəliləməsinin vaxtıdır. Bu tədbirlər daha sürətli iqtisadi artım, daha yaxşı insan sağlamlığı, daha çox məşğulluq və enerji təhlükəsizliyi təmin edəcək."

aia.az
Tərcümə şöbəsi

• Bmt
• Temperatur
• Tədbirlər
• 1,5 Dərəcə Selsi