Qəzzanın köhnə şəhər mərkəzində, sökülməsinə müqavimət göstərən məscidin minarəsi, şəhərin ən qədim və ən köklü məscidlərindən birinə vurulan "dərin yara"nın şahidi kimi dayanır.

Tarixi Fələstində yerli dinlər üçün məbəd kimi qurulan bu tikili 5-ci əsrdə Bizanslılar tərəfindən kilsəyə, 7-ci əsrdə isə Xəlifə Ömərin hakimiyyəti dövründə məscidə çevrilib.

Qəzzanın "Böyük Məscidi" kimi tanınan məbəd əsrlər boyu Qəzza şəhərinin ürəyi, ictimaiyyət və alimlər üçün tez-tez ziyarət edilən yer olub.

Lakin İsrail ordusunun bombardmanları məscidin böyük hissəsini dağıdıb və onun geniş həyəti "tarixin qoxusunun tozla qarışdığı" bir yığın daşa çevrilib.

İsrailin Qəzzada iki illik soyqırımı zamanı 835-dən çox məscid tamamilə dağıdılıb, 180-dən çox məscid isə müxtəlif dərəcədə qismən ziyan görüb.

Uzun müddətdir mövcud olan dini və tarixi abidə
Öməri Məscidi Qəzzanın ən qədim məscidi hesab olunur və şəhərin ənənəvi bazarının yaxınlığında yerləşir.

Məscidin ümumi sahəsi təxminən 1600 kvadratmetrdir, 410 kvadratmetri daxili namaz üçün, 1190 kvadratmetri isə minlərlə insanın yerləşə biləcəyi geniş həyət üçün istifadə olunur.

Qədim memarlıq üslubunu əks etdirən 38 bərk mərmər sütun üzərində inşa edilən məscid nəsildən-nəslə ötürülən memarlıq şah əsəri kimi tanınır.

Öməri Məscidi yalnız Qəzzanın ən böyük və ən qədim məscidlərindən biri deyil, həm də Fələstində Əl-Əqsa məscidi və Akkodakı Cezzar Əhməd Paşa məscidindən sonra üçüncü ən böyük məsciddir.

Əsrlər boyu dini dəyişikliklər
Fəthləri ilə tanınan xəlifə Ömərin şərəfinə "Öməri Məscidi" adlandırılan bu tikili həm də Qəzzanın ən böyük məscididir; Bu səbəbdən, o, həmçinin "Əl-Kəbir" (Böyük Məscid) kimi də tanınır.

Məscidin yerləşmə tarixi eramızdan əvvələ gedib çıxır. Əvvəlcə qədim bir məbəd olan bu məbəd 5-ci əsrdə Bizanslılar tərəfindən kilsəyə çevrilmişdir.

7-ci əsrdə müsəlmanların fəthindən sonra tikili yenidən qurularaq məscidə çevrilmişdir, lakin minarəsi 1033-cü ildə baş verən zəlzələdə uçmuşdur.

1149-cu ildə Səlibçilər məscidi Vəftizçi Yəhyaya həsr olunmuş bir kafedrala çevirmişlər. Lakin 1187-ci ildəki Hattin döyüşündən sonra Əyyubilər tikilini yenidən ələ keçirərək məscid kimi yenidən tikmişlər.

13-cü əsrdə Məmlüklər tərəfindən bərpa edilən məscid 1260-cı ildə monqol hücumu nəticəsində dağıdılmış, lakin tezliklə müsəlmanların nəzarətinə keçmiş və yenidən qurulmuşdur.

Əsrin sonlarına yaxın bölgədə baş verən zəlzələ məscidin yenidən uçmasına səbəb olmuşdur.

XV əsrdə Osmanlılar zəlzələlərdən sonra məscidi bərpa etdilər, lakin Birinci Dünya Müharibəsi zamanı Britaniya bombardmanı nəticəsində bina yenidən zədələndi.

1925-ci ildə Ali İslam Şurası məscidi yenidən bərpa etdi və onu Qəzza xalqının həyatında mərkəzi bir simvola çevirdi. Lakin atəşkəsə qədər davam edən iki illik İsrail hücumu zamanı bir neçə dəfə zərbə aldıqdan sonra məscid tamamilə dağıdıldı.

aia.az
Tərcümə şöbəsi

• Qəzza
• Tarix
• Hücumlar
• İsrail
• Öməri Məscidi