Azərbaycanın Türkiyədən geyim idxalında azalma müşahidə olunur. Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında ölkə Türkiyədən 44,663 milyon ABŞ dolları dəyərində geyim gətirib ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 12,8 faiz azalma deməkdir. Oktyabr ayında isə bu göstərici 5,415 milyon dollar olub və illik müqayisədə 2,6 faiz geriləmə qeydə alınıb. Eyni zamanda Türkiyənin geyim ixracında da ümumilikdə 6,2 faiz azalma baş verib və 14,22 milyard dollara düşüb. Beləliklə, həm Azərbaycanın idxal dinamikası, həm də Türkiyənin ixrac göstəriciləri sektorda qlobal daralmanın əlamətlərini ortaya qoyur.
Geyim ixracının azalması təkcə Türkiyəyə və Azərbaycana xas hadisə deyil. Son iki ildə qlobal tekstil və geyim sənayesi tədarük zənciri problemləri, xammal qiymətlərinin bahalaşması və istehlak bazarlarında tələb daralması ilə üzləşib. İnflyasiya fonunda Avropa və Şimali Amerikada alıcılıq qabiliyyətinin zəifləməsi, xüsusilə orta təbəqənin geyim alışlarını azaltması sektorda ixracatçılar üçün çətinliklər yaradıb. Türkiyə geyim sənayesi ənənəvi olaraq Avropa bazarlarından asılıdır və bu bazarlarda satışların azalması təbii ki, Türkiyənin ixrac həcminə təsir göstərib. Məsələn, Almaniya, Niderland və İspaniya kimi əsas idxalçı ölkələrdə Türkiyə məhsullarına tələbin azalması da bu tendensiyanı gücləndirib.
Azərbaycan bazarı baxımından idxal azalışının bir neçə əsas səbəbi var. Birincisi, ölkədə yerli istehsalın payı yavaş da olsa artır və xüsusilə son illərdə yerli brendlərin mövqelərinin güclənməsi bəzi seqmentlərdə idxal asılılığını azaldır. İkincisi, əhalinin real gəlirlərindəki artım tempinin yavaşıması və ümumi xərclərin prioritetləşdirilməsi geyim istehlakına yönələn xərclərin azalmasına gətirib çıxarıb. Üçüncüsü, valyuta bazarında baş verən dəyişikliklər və idxal rüsumları da bəzi idxalçı şirkətlərin Türkiyə ilə ticarət həcmini optimallaşdırmasına səbəb olub. Bununla yanaşı, onlayn satış platformalarının artması, Çin və digər Asiya ölkələrindən daha ucuz geyimlərin gətirilməsi də Türkiyə məhsullarına olan tələbi müəyyən qədər sıxışdırıb.
Digər tərəfdən, Türkiyənin geyim ixracında azalma təkcə xarici tələbin zəifləməsi ilə deyil, həm də daxili istehsal xərclərinin artması ilə bağlıdır. Xammal, enerji və işçi qüvvəsinin bahalaşması, valyuta məzənnəsindəki dəyişkənlik və texnoloji modernizasiya proseslərinin gecikməsi kimi amillər ixracatçılara əlavə yük yaradıb. Bütün bunlar nəticə etibarilə Türkiyə istehsalçılarının rəqabət gücünü zəiflədib. Məsələn, son bir ildə Türkiyə lirəsinin dəyər itirməsi qısamüddətli ixrac gəlirlərini artırsa da, uzunmüddətli dövrdə istehsal xərclərinin yüksəlməsi ilə bu üstünlük neytrallaşıb.
Azərbaycan üçün bu tendensiya həm risk, həm də imkanlar yaradır. Risk ondan ibarətdir ki, Türkiyə kimi əsas ticarət tərəfdaşında istehsal azalarsa, keyfiyyətli məhsulların təchizatında fasilələr baş verə bilər. Lakin eyni zamanda bu, yerli tekstil sənayesinin inkişafı üçün stimul da ola bilər. Azərbaycan iqtisadiyyatının qeyri-neft sektorunun diversifikasiyası baxımından tekstil sənayesinə yönəlik investisiyalar artıq bir neçə ildir artır və bu istiqamətdə istehsal parklarının yaradılması, ixrac yönümlü müəssisələrin təşviqi kimi addımlar atılır. Əgər bu proses davamlı xarakter alsa, yaxın illərdə geyim idxalının bir hissəsini daxili istehsal əvəz edə bilər.
Qlobal miqyasda isə tekstil və geyim sektorunda növbəti mərhələdə daha dayanıqlı istehsal modellərinə keçid gözlənilir. Avropa İttifaqının qəbul etdiyi yaşıl ticarət qaydaları, karbon izinin azaldılması və təkrar emal tələbləri Türkiyə kimi ixracatçı ölkələr üçün yeni texnoloji investisiyaları zəruri edir. Bu isə sektorda qiymətlərin sabit qalmasını çətinləşdirəcək, lakin uzunmüddətli perspektivdə keyfiyyət və innovasiya səviyyəsini artıracaq. Azərbaycan kimi idxalçı ölkələr üçün bu, həm də daha bahalı, lakin ekoloji baxımdan səmərəli məhsullara yönəlmə dövrünün başlanğıcı ola bilər.
