Üç güclü Günəş partlayışından yaranan emissiyalar artıq Yerə doğru axışır. Amma narahat olmağa ehtiyac yoxdur. Mütəxəssislər həmçinin güclü geomaqnit fırtınası barədə xəbərdarlıq edirlər. Bu cür hadisələr rabitə sistemlərini poza bilər, ona görə də onlar tamamilə zərərsiz deyil.
Hafta.az-ın yazdığına görə, bundan əlavə, Günəş partlayışları şimal işıqlarına səbəb olacaq və səmanı yaşıl, qırmızı və bənövşəyi rənglərə boyayacaq.
2025-ci ilin ən güclü günəş partlayışı haqqında bütün detalları, bu partlayışların yarada biləcəyi texniki təsirlərdən tutmuş onları harada izləmək lazım olduğuna qədər topladıq.
Günəş partlayışı nədir?
Adından da göründüyü kimi, Günəş partlayışı Günəşdə qəfil enerji partlayışlarına aiddir. Onlar adətən maqnit sahəsi xətlərinin konsentrasiyası ilə əmələ gələn ulduzun daha soyuq bölgələri olan günəş ləkələrində baş verir. Bu ərazilərdə saxlanılan enerjinin qəfil sərbəst buraxılması nəticəsində yaranan Günəş partlayışları bir neçə dəqiqədən bir neçə saata qədər davam edə bilər. Beş kateqoriyaya bölünən bu hadisələr ən aşağı intensivliyə, A-ya malikdir və ümumiyyətlə Yerə çox təsir göstərmir. B, C və M sinifləri ardınca gəlir, ən yüksək intensivlik X Kateqoriyasıdır. Hər kateqoriya arasında intensivlik on dəfə artır.
Günlərdir son dərəcə aktiv olan AR4274 Günəş ləkəsi, noyabrın 9-da X1.7 bal gücündə və noyabrın 10-da X1.2 bal gücündə bir alovlanmaya səbəb olub.
Dünənki digərlərindən beş dəfə böyük olan X5.1, 2025-ci ilin indiyə qədərki ən güclü Günəş alovu və 2024-cü ilin oktyabr ayından bəri ən güclüsü idi.
ABŞ Milli Okean və Atmosfer Administrasiyası (NOAA) X5.1-in dünən (11 noyabr) zirvəyə çatdığını bildirib.
Geomaqnit fırtınaları necə yaranır?
Bu alovlanmaların hər biri koronal kütlə atılması (CME) ilə müşayiət olunur. CME, böyük miqdarda günəş materialının plazma qabarcıqları şəklində atılmasına aiddir. Yer bu impulsların yolu ilə üst-üstə düşdükdə, G1-dən G5-ə qədər intensivlikdə dəyişən geomaqnit fırtınalarının baş vermə ehtimalı artır.
Bu fenomen Günəşdən yayılan yüklü hissəciklər Yer atmosferi ilə qarşılıqlı təsir göstərdikdə baş verdiyi üçün planetin maqnit sahəsinə təsir göstərə və problemlər yarada bilər.
NOAA, Yerə doğru hərəkət edən TKE-lərin şiddətli G4 səviyyəli fırtınaya səbəb olacağını proqnozlaşdırır. Buradakı vacib məqam, bu üçlükdəki hər bir TKE-nin özündən əvvəl yayılandan daha sürətli hərəkət etməsidir. Bu TKE-lər özlərindən əvvəlki daha yavaş TKE-ni keçdikdə, birləşə və təsirlərini "cannibal TKE" adlanan bir fenomenə artıra bilərlər. Bu fenomen həmçinin 2024-cü ilin may ayında baş verən G5 səviyyəli fırtınaya səbəb olub.
Alimlərin hazırkı modellərinə görə, X1.7, X1.2 və X5.1 Yerə çatdıqları anda birləşəcəklər. Səlahiyyətlilər TKE-nin bu gün planetə çatacağını gözləyirlər.
Rabitə sistemlərinə təsir olacaq?
Geomaqnit fırtınaları rabitə sistemlərini poza, həmçinin Yer kürəsinə yaxın kosmosdakı obyektlərə, məsələn, peyklərə də təsir edə bilərlər.
Bu son püskürmə Afrika və Avropada ciddi (R3 səviyyəli) radio fasilələrinə, eləcə də Yer kürəsinin işıqlı tərəfində yüksək tezlikli radio rabitəsində fasilələrə səbəb olub.
G4 səviyyəli fırtınanın elektrik şəbəkələrini və GPS sistemlərini də sıradan çıxarması ehtimalı var.
Şimal işıqlarını necə izləmək olar?
Günəş partlayışları və geomaqnit fırtınalarının da daha həyəcanverici tərəfi var. Şimal partlayışları, həmçinin qütb partlayışları kimi də tanınır, ulduzlardan ayrılan maddələr Yer atmosferi ilə qarşılıqlı təsir göstərdikdə yaranır.
Şimal partlayışları çərşənbə axşamı gecəsi ABŞ-ın bir neçə yerində artıq görünürdü. Alyaska, Vaşinqton və Ayova kimi şimal ştatları növbəti bir neçə gecə ərzində qütb partlayışlarını izləmək üçün ən əlçatan ərazilər arasındadır. Lakin, fırtınanın intensivliyinə görə, cənub ştatlarında da qırmızı və yaşıl tonların görünməsi gözlənilir.
Günəşdə partlayışlar niyə tez-tez yaranır?
Son zamanlar günəş partlayışları və şimal işıqları ilə bağlı daha çox məlumat görə bilərsiniz. Bu, Günəşin 11 illik dövrünün zirvəsinə, yəni günəş maksimumuna çatması ilə əlaqədardır. Buna görə də şimal işıqları adi haldan daha uzaq yerlərdə görünür.
Günəş maksimumu zamanı ləkələrin sayı artdığı üçün püskürmə ehtimalı da artır.
NASA-nın məlumatına görə, Günəş maksimumu rəsmən 2024-cü ilin oktyabr ayında başa çatıb. Lakin mütəxəssislər yüksək aktivlik dövrünün hələ də davam etdiyini söyləyirlər.
