ain.az bildirir, Xalq qazeti saytına əsaslanaraq.
Xəstələnmək riskini minimuma endirmək üçün xərçəngin necə inkişaf etdiyini anlamaq, xroniki iltihabın qarşısını almaq, mitoxondriləri dəstəkləmək, həyat tərzi vərdişlərini tənzimləmək və bədənin təbii müdafiəsini gücləndirmək lazımdır.
“Heç vaxt xərçəngə tutulmamaq” mümkündürmü? Elmi cavab budur ki, mütləq zəmanət yoxdur, lakin riski əhəmiyyətli dərəcədə azaltmağın sübut edilmiş yolları var. Bu gün araşdırmalar xərçəngi “bir yaramaz hüceyrə” xəstəliyi kimi deyil, bütün bədən toxumasının dəyişdiyi bir vəziyyət kimi təsvir edir: Metabolizm pozulur, xroniki iltihab artır, immunitet sistemi zəifləyir və hüceyrənin elektrik stansiyaları olan mitoxondriyalar optimal şəkildə fəaliyyətini dayandırır.
Mitoxondriya zədələndikdə, oksidləşdirici stres yüksəlir, hüceyrələrin bərpa qabiliyyəti azalır, hüceyrə ölüm mexanizmləri (apoptoz) pozulur və bioloji mühit bədxassəli dəyişikliklər üçün daha əlverişli olur. Buna görə də xərçəng riskini azaltmaq üçün müasir yanaşma maddələr mübadiləsini, immunitet müdafiəsini, bədənin təmizləmə sistemlərini və iltihab balansını dəstəkləyir.
Xərçəng hüceyrələr genetik mutasiyaya məruz qaldıqda, hüceyrə bölünməsi və ölümü üzərində nəzarəti itirdikdə inkişaf edir. Siqaret çəkmək, normadan artıq emal olunmuş qida, havanın çirklənməsi, artıq çəki, xroniki stres və ya genetik meyil kimi faktorlar zərərin yığılma ehtimalını artırır. Hüceyrə metabolizmasında baş verən dəyişikliklər də xərçəngin normal enerji yollarını “yanlamasına”, sürətlə böyüməsinə və immun sistemindən yayınmasına səbəb olur. Buna görə də bədənin ətraf mühiti - tək hüceyrə deyil - xəstəliyin inkişafında mərkəzi amildir.
Xərçəngin mürəkkəbliyinə baxmayaraq, zamanla şəkər və ağ un kimi işlənmiş qidaları azaltmaqla riskləri azaltmaq olar.
Bir çox tədqiqatlar göstərir ki, işlənmiş qidalarla zəngin bir pəhriz iltihabı, metabolik yükü və insulin müqavimətini artırır - bunların hamısı daha yüksək xərçəng riski ilə əlaqələndirilir. Bu qidalar qan şəkəri və insulin səviyyəsini kəskin şəkildə yüksəldərək anormal hüceyrə artımını dəstəkləyən mühit yaradır.
Emal edilmiş məhsulların əhəmiyyətli dərəcədə azalması daha “təmiz” daxili zəmin yaradır - daha az iltihab, qaraciyərə daha az yük və mitoxondriyaya daha az stress.
Hazırda profilaktik tibbdə müzakirə edilən mexanizmlərdən biri mitoxondrial effektivliyin artırılmasıdır. Fasiləli oruc və azaldılmış karbohidratlı qidalanma qanda şəkərin kəskin dəyişməsini azaldır, hüceyrə təmizləmə mexanizmlərini (autofagiya) aktivləşdirir və xroniki iltihabı azaldır.
Bədən enerji sistemlərini “bərpa edir” və hüceyrə zədələnməsinin öhdəsindən gəlmək qabiliyyətini yaxşılaşdırır. Hər kəs həddindən artıq pəhriz səviyyələrinə uyğun gəlmir, lakin hətta yemək pəncərəsini daraltmaq və qidalanmanı keyfiyyətli zülallar, sağlam yağlar və tərəvəzlərə əsaslandırmaq faydalıdır. Bununla yanaşı, meyvə və tərəvəzlər, ədviyyatlar və dərman bitkilərinin istifadəsi də bu xəstəliyə qarşı mühüm rol oynayır.
Bədəndə oksidləşdirici yükün azaldılması mitoxondriya və DNT-nin zədələnməsinin qarşısını alır. Zerdeçal, yaşıl çay, rozmarin, brokoli, giləmeyvə və polifenollarla zəngin otlar kimi qidalar iltihabı azaltmağa və qaraciyərin detoksifikasiya yollarını yaxşılaşdırmağa kömək edir. Bitkilərlə zəngin pəhriz bədənin zədələnmiş hüceyrələri məhv etmək, mutasiyaların qarşısını almaq və immunitet sistemini düzgün aktivləşdirmək qabiliyyətini artırır. Hərəkətə əsaslanan həyat tərzinə keçmək, fiziki fəaliyyəti artırmaq, günəş, təmiz hava və nəfəs almaq mühüm amillərdən biridir.
Gündəlik fiziki fəaliyyət qan axını artırır, mitoxondrial sıxlığı artırır və immunitet sistemini gücləndirir. Nəzarət olunan günəşə məruz qalma D vitamininin istehsalına kömək edir – iltihabın azaldılmasında və immun funksiyasının dəstəklənməsində mühüm komponentdir. Havalandırma, dərin nəfəs alma və keyfiyyətli yuxu toxumaların oksigenləşməsini yaxşılaşdırır və ətraf mühitin toksinlərinə məruz qalmasını azaldır.
Bədəndə həddindən artıq dəmir DNT zədələnməsinə səbəb olan oksidləşdirici reaksiyaları sürətləndirə bilər. Çoxları həddindən artıq yüksək ferritin səviyyələrinin zərərli ola biləcəyini bilmir. Sadə bir qan testi pəhriz düzəlişlərinin və ya qan donorluğuna ehtiyac olub-olmadığını göstərə bilər.
Eyni zamanda, xroniki infeksiyalara, yüksək stres hormonlarına, zəif yuxuya və həzm funksiyasının pozulmasına - bütün uzunmüddətli riskə təsir edən amillərə diqqət yetirilməlidir.
Hazırladı:Vüsalə BAYRAMOVA
Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün ain.az saytını izləyin.
