Yeni bir araşdırma, mikroplastiklərin beyində iltihaba səbəb olduğunu, Alzheymer və Parkinson kimi neyrodegenerativ xəstəlikləri necə alovlandırdığını ortaya qoyub.
Hafta.az yazır ki, ABŞ-ın Sidney Texnologiya Universiteti və Auburn Universitetinin alimləri tərəfindən aparılan araşdırma, insanların hər il təxminən 250 qram mikroplastik istehlak etdiyini, bu da bir yemək boşqabının çəkisinə bərabər olduğunu göstərir.
“Molecular and Cellular Biochemistry” jurnalında dərc olunan araşdırma, emal olunmuş qidalarda və içkilərdə, çirklənmiş dəniz məhsullarında, çay paketlərində, duzda, tozda, torpaqda və sintetik liflərdə olan bu kiçik hissəciklərin iltihabı tetiklediği və müxtəlif beyin zədələnmələrinə səbəb olduğu beş mexanizmi izah edir.
Sidney Texnologiya Universitetinin dosenti və tədqiqatın həmmüəllifi Kamal Dua deyib: "Mikroplastiklər əslində qan-beyin baryerini zəiflədir və onu keçirici edir. Bu baş verdikdə, immun hüceyrələri və iltihab molekulları aktivləşir və baryer hüceyrələrinə daha da zərər verir. Baryer pozulduqda, bədənin immun sistemi aktivləşir”.
Professor Dua qeyd edib ki, bədən mikroplastikləri yad maddələr kimi qəbul edir və bu da beynin immun hüceyrələrinin onlara hücum etməsinə səbəb olur. Beyin həmçinin toksinlərə və ya ətraf mühit çirkləndiricilərinə məruz qaldıqda oksidləşdirici stress yaşaya bilər ki, bu da hüceyrə və toxuma zədələnməsinə səbəb olur. Mikroplastiklər bunu qeyri-sabit molekulların və ya "reaktiv oksigen növlərinin" miqdarını artırmaqla edir. Bu növlər hüceyrələrə zərər verə və bədənin antioksidan sistemlərini zəiflədə bilər ki, bu da adətən bu hissəcikləri nəzarətdə saxlayır.
"Mikroplastiklər həmçinin mitoxondrilərin enerji istehsal etməsinə təsir göstərir, hüceyrələrin işləməsi üçün lazım olan yanacaq mənbəyi olan ATF və ya adenozin trifosfatın tədarükünü azaldır", - deyə professor Dua bildirib.
Hüceyrənin "güc mərkəzləri" kimi də tanınan mitoxondrilər bədənin işləməsi üçün lazım olan enerjinin təxminən 90 faizini istehsal edir.
Mitoxondrial pozulma beyin hüceyrələrinin zədələnməsinə və nəticədə neyronların zəifləməsinə səbəb ola bilər.
"Bu enerji çatışmazlığı neyron funksiyasını pozur və nəticədə beyin hüceyrələrinə zərər verə bilər", - professor Dua deyib.
Tədqiqat həmçinin mikroplastiklərin Alzheymer xəstəliyinin başlanmasına səbəb ola biləcəyi spesifik yolları, o cümlədən beta-amiloid və tau zülalının toplanması və Parkinson xəstəliyinin tetiklenmesini araşdırıb.
Tədqiqatçılar birbaşa əlaqənin yaradılması üçün daha çox tədqiqata ehtiyac olduğunu vurğulasalar da, dəlillər mikroplastiklərin xəstəliyi daha da pisləşdirə biləcəyini göstərir və tədqiqat ümumilikdə plastiklərə məruz qalmağı azaltmağı tövsiyə edir.
Tədqiqatın həmmüəllifi Dr. Keşav Rac Paudel bildirib ki, hər bir kəs vərdişlərini dəyişməli və daha az plastik istifadə etməlidir.
“Plastik qablardan və plastik kəsmə lövhələrindən çəkinin, paltar qurutma maşınlarından istifadə etməyin, sintetik liflər əvəzinə təbii lifləri seçin, daha az emal olunmuş və qablaşdırılmış qidalar istehlak edin”, - professor deyib.
Bu ilki tədqiqatlar mikroplastiklərin bədənin digər hissələrinə nisbətən beyində daha çox tapıldığını göstərib. Aylıq “Nature Medicine” tibb jurnalında dərc olunan tədqiqata görə, beyin toxumasında orta mikroplastik miqdarının (qramda 4800 mikroqram) standart plastik qaşıqda olan miqdarla eyni olduğu aşkar edilib.
