Bakının mərkəzi küçəsində təsadüfən şahidi olduğum bir vəziyyət qaz təsərrüfatında təhlükəsizlik məsələlərinin nə qədər həssas olduğunu bir daha göstərdi. Yeraltı orta təzyiqli xətlərin idarə olunduğu qaz quyusuna təkbaşına daxil olan bir işçi – nə təhlükəsizlik nəzarətçisi, nə köməkçi əməkdaş, nə də xəbərdarlıq nişanı. Halbuki texniki təhlükəsizlik normaları belə obyektlərdə minimum iki nəfərin iştirakını, yolüstü quyularda isə ən azı üç nəfərin olmasını tələb edir.
Bu qaydalar təsadüfi deyil — qaz quyuları, qaz kondensatı və metan toplanması səbəbilə yüksək risk zonası hesab olunur. Buna baxmayaraq, real şəraitdə bu tələblərə əməl olunmaması artıq sistemli problemin mövcudluğuna işarədir.
Struktur dəyişiklikləri təhlükəsizlik üçün boşluq yaradıb
İşçi ilə qısa söhbət göstərdi ki, məsələ yalnız fərdi səhlənkarlıqdan ibarət deyil. Son illərdə “Azəriqaz”da aparılan struktur dəyişikliyi bəzi xidmət sahələrində əməli heyətin kəskin azalmasına gətirib çıxarıb.
2019-cu ilə qədər hər rayonda ən azı iki çilingər və bir operativ maşın fasiləsiz növbə çəkirdi.
Sonrakı illərdə çilingər sayının bir nəfərə endirilməsi təhlükəsizlik baxımından ciddi yük yaradıb.
2025-ci ildə edilən yeni dəyişikliklərlə gündüz növbəsində həm cari xidmət, həm də qəza işləri cəmi iki çilingərin öhdəsinə verilib.
Bəzi rayonlarda gecə növbəsində eyni şəxs həm çilingər, həm də sürücü rolunu yerinə yetirməyə məcbur edilir.
Bu isə o deməkdir ki, qəza zamanı operativ reaksiya müddəti artıb, təhlükəsizlik qaydalarına əməl etmək isə fiziki olaraq mümkünsüzləşib.
Risklər konkret və realdır
Təsəvvür edin: orta təzyiqli xətt üzərində qəza baş verib, operativ maşın başqa ərazidə işləyir. Yeganə növbətçi çilingər isə hadisə yerinə ictimai nəqliyyatla və ya piyada çatmağa məcburdur. Qaz siyirmələri yerdən bir neçə metr hündürlükdə olduğu üçün əməkdaş əvvəlcə yaxınlıqdan nərdivan tapmalı, yalnız sonra xətti bağlamalıdır. Bu gecikmə istənilən anda daha genişmiqyaslı hadisəyə səbəb ola bilər.
Daha təhlükəlisi: qaz quyusuna tək daxil olan əməkdaş zəhərli qazdan özünü pis hiss edərsə, onu kəmərlə yuxarı çıxaracaq ikinci şəxs yoxdur.
Məsuliyyət kimindir?
Əgər qaydalar pozulduğu üçün bir işçinin başına hadisə gələrsə və ya qaz sızması fəsadlara səbəb olarsa:
məsuliyyət həmin işçinin üzərinəmi düşəcək, yoxsa təhlükəsiz iş şəraitini təmin etməyən idarəetmə qərarlarının?
Bu sualın cavabı hələlik açıq qalır və hüquqi müstəvidə də izaha ehtiyac var.
Nəzarət orqanları hansı addımları atmalıdır?
Dövlət Əmək Müfəttişliyi, Fövqəladə Hallar Nazirliyi və digər müvafiq qurumların bu məsələyə diqqət yönəltməsi vacibdir. Qaz təsərrüfatında belə boşluqlar yalnız işçilər üçün deyil, şəhər əhalisi üçün də risk yaradır.
Təhlükəsizlik insan resursu ilə başlayır
Qaz infrastrukturu kimi strateji sahədə işçi heyətinin azaldılması və təhlükəsizlik qaydalarının faktiki olaraq icra olunmaması ciddi risklər doğurur. “Azəriqaz” rəhbərliyi:
struktur dəyişikliklərinin səbəblərini izah etməli,
əməyin mühafizəsi normalarına tam riayət olunduğunu təmin etməli,
operativ heyətin sayını təhlükəsizlik minimumlarına uyğun artırmalıdır.
Şəhərin altından keçən qaz xətləri gündəlik həyatımızın görünməyən, amma ən həssas hissəsidir. Burada yaranan hər bir boşluq yüzlərlə insan üçün təhlükə mənbəyinə çevrilə bilər. Təhlükə baş vermədən preventiv tədbirlərin görülməsi artıq təkcə sənaye məsələsi deyil — bu, ictimai təhlükəsizlik tələbidir.
Əhməd Rəhmanov
Müstəqil Həmkarlar Birliyinin
sədr müavini
