Son illər insanların gündəlik qərarlarını, münasibətlərini və hətta həyat məqsədlərini oyun məntiqi üzərindən qurması daha çox nəzərə çarpır. “Gamification of life” adlandırılan bu fenomen real həyatın oyun mexanikaları ilə şərh olunması və yaşanması anlamına gəlir. Məsələ təkcə mobil tətbiqlərdəki xal toplama və ya mərhələ keçmə sistemləri ilə məhdudlaşmır. İnsanlar artıq karyeranı “status”, sosial münasibətləri “missiya”, şəxsi inkişafı isə “nailiyyət” kimi qavramağa başlayırlar. Bu yanaşma davranış modellərini dəyişir və sosial dinamikalara yeni çalarlar əlavə edir.
Bu tendensiyanın formalaşmasında rəqəmsal mühitin rolu həlledicidir. Video oyunlar, sosial şəbəkələr və fitness tətbiqləri insan beynini sürətli mükafat mexanizmlərinə alışdırıb. Psixologiyada məlumdur ki, dopamin əsaslı mükafat dövrləri insanı davamlı olaraq fəaliyyətə təşviq edir. Oyunlarda bu mexanizm çox dəqiq qurulub və eyni model real həyata köçürüldükdə, insan gündəlik davranışlarını daha ölçülə bilən və nəticəyönümlü şəkildə qurmağa başlayır. Qlobal tədqiqatlar göstərir ki, xüsusilə gənc nəsil üçün “irəliləyiş hissi” motivasiyanın əsas mənbələrindən birinə çevrilib.
İqtisadi və sosial kontekst də bu yanaşmanı gücləndirir. Qeyri-müəyyən gələcək, dəyişkən əmək bazarı və uzunmüddətli planlamanın çətinləşməsi insanları daha qısa dövrə fokuslanmağa sövq edir. Oyun məntiqi isə məhz bu ehtiyaca cavab verir. Böyük həyat məqsədləri kiçik tapşırıqlara bölünür, risklər daha idarəolunan görünür və uğursuzluqlar “oyunda uduzmaq” kimi daha az travmatik qəbul edilir. Bu, psixoloji baxımdan müdafiə mexanizmi rolunu oynaya bilər.
Digər tərəfdən, “gamification of life” fenomeni sosial münasibətlərə də təsir göstərir. Sosial mediada izləyici sayı, bəyənmə və baxış statistikaları bir növ xal sisteminə çevrilib. İnsanlar öz həyatlarını auditoriya üçün “oyun ssenarisi” kimi təqdim edir, uğur və uğursuzluqları performans elementi halına gətirirlər. Bu isə bəzən reallıqla əlaqənin zəifləməsinə, həyatın dərin emosional qatlarının sadələşdirilməsinə gətirib çıxarır. Qlobal səviyyədə aparılan sosioloji araşdırmalar göstərir ki, bu cür davranışlar qısa müddətdə motivasiya yaratsa da, uzunmüddətli emosional doyum baxımından risklər daşıyır.
Müsbət tərəflər də mövcuddur. Oyunlaşdırma sağlam həyat tərzinin təşviqi, təhsil prosesinin səmərəliliyinin artırılması və məhsuldarlığın yüksəldilməsi kimi sahələrdə effektiv alət kimi istifadə olunur. Məsələn, Skandinaviya ölkələrində ictimai sağlamlıq proqramlarında oyun mexanikalarından istifadə fiziki aktivliyi əhəmiyyətli dərəcədə artırıb. Eyni yanaşma iş mühitində də tətbiq olunur və monoton prosesləri daha cəlbedici hala gətirir. Burada əsas məsələ balansın qorunmasıdır.
