Son vaxtlar bazarlarda broyler toyuqlarının "kənd çolpası" adı ilə satılması geniş müzakirələrə səbəb olur. Ötən gün Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin əməkdaşları Xırdalan şəhərində quş sexində keçirdiyi yoxlama zamanı baytarlıq-müşayiətedici sənədləri olmayan 2000 baş ev quşunun antisanitar şəraitdə kəsildiyini müəyyənləşdirib. Həmçinin "kənd toyuğu" təəssüratı yaratmaq məqsədilə mənşəyi məlum olmayan rənglərdən istifadə edilərək toyuqların rənglənməsi halları da aşkarlanıb. Sahibkar ev quşlarının bazarlarda satışa çıxarıldığını bildirib.
Belə bir məqamda istehlakçılar üçün yaranan əsas suallardan biri kənd toyuğu ilə broyler toyuğunun necə fərqləndirilməsi ilə bağlıdır. Bu sualın cavabını tapmaq üçün hər iki toyuq növü arasında mövcud olan əsas fərqlərə diqqət yetirmək vacibdir.
Day.Az məsələni araşdırıb.
Xüsusilə vurğulanmalıdır ki, broyler toyuqları kommersiya məqsədilə, əsasən ət üçün yetişdirilir və çox qısa müddətdə - adətən 4-7 həftə ərzində lazımi çəkini yığırlar. Bu sürətli böyümə onların xüsusi genetik xüsusiyyətləri və intensiv yemlənmə proqramları ilə əlaqədardır. Kənd toyuqları isə ənənəvi üsulla yetişdirilir. Onlar adətən az miqdarda yemlə qidalanır, sərbəst hərəkət edir və açıq havada saxlanılır. Bu səbəbdən kənd toyuqları daha uzun müddətdə böyüyür, daha gec yetkinləşir və daha çox yaşayırlar. Günəş işığı, təmiz hava və gəzinti onların inkişafında mühüm rol oynayır. Məhz bu baxımdan yetişdirmə şəraiti alıcı üçün ən vacib göstəricilərdən biri hesab olunur. Əsl kənd toyuğu adətən daha qəhvəyi və ya sarımtıl dəriyə, daha möhkəm sümüklərə və daha inkişaf etmiş əzələ quruluşuna malik olur.
Xarici görünüş də kənd və broyler toyuqları arasında fərq qoymağa kömək edən əsas amillərdəndir. Kənd toyuğunun dərisi adətən daha sarımtıl və qalın olur, broyler toyuğunun dərisi isə daha açıq rəngli, nazik və hamar görünür. Bununla yanaşı, bazarlarda alıcıları aldatmaq məqsədilə müxtəlif fırıldaq üsullarına da rast gəlinir. Məsələn, broyler toyuqlarının dərisi sarıköklə rənglənərək kənd toyuğuna bənzədilə bilər. Bu səbəbdən yalnız rəngə əsaslanmaq hər zaman düzgün nəticə vermir.
Ətin quruluşu da mühüm fərqləndirici əlamətlərdən biridir. Kənd toyuğunun əti daha sıx və lifli olur, bişdikdə isə nisbətən çətin həzm olunan struktura malikdir. Broyler toyuğunun əti isə daha yumşaq, hamar və tez bişən olur. Praktik baxımdan bu fərq bişirmə müddətində də açıq şəkildə hiss olunur. Kənd toyuğu adətən daha uzun müddət - təxminən bir saat və ya daha çox vaxtda bişir, broyler toyuğu isə çox vaxt 30 dəqiqə ərzində hazır vəziyyətə gəlir.
Dad baxımından da müəyyən fərqlər mövcuddur. Araşdırmalar göstərir ki, kənd və broyler toyuqları arasında dad fərqi bəzi hallarda hiss oluna bilər, lakin adi alıcı üçün bu fərq hər zaman aydın olmur. Ümumilikdə kənd toyuğu daha aromatik və doyumlu dad verir, broyler toyuğu isə daha neytral və yumşaq dadlı olur.
Satış zamanı baytarlıq nəzarəti də xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Həqiqi kənd toyuğu qaydalara uyğun şəkildə satışa çıxarıldıqda adətən baytarlıq müayinəsindən keçmiş olur və üzərində müvafiq möhür və ya etiket yerləşdirilir. Bu, məhsulun sağlamlıq tələblərinə cavab verdiyini göstərir. Bazarlarda etiketsiz, baytarlıq yoxlamasından keçməyən toyuqlar isə saxta ola bilər və istehlakçılar üçün risk yarada bilər.
Qiymət də kənd və broyler toyuqları arasında fərqi göstərən amillərdəndir. Kənd toyuğunun yetişdirilməsi daha çox vaxt və resurs tələb etdiyindən onun qiyməti adətən broyler toyuğundan daha yüksək olur. Broyler toyuqları isə ucuz başa gəldiyi üçün marketlərdə və bazarlarda daha geniş yayılıb. Qiymət fərqi ilə yanaşı, alıcıların satıcıdan mümkün qədər faktura və ya sertifikat tələb etməsi də tövsiyə olunur, çünki bu, saxtakarlığın qarşısını almağa kömək edə bilər.
Toyuq alarkən bir sıra məqamlara diqqət yetirmək faydalıdır. Dərinin sarılığı və qalınlığına, ət hissələrinin ölçüsünə və sümüklərin möhkəmliyinə, yağın bərabər paylanmasına, baytarlıq möhürü və etiketlərin mövcudluğuna, həmçinin məhsulun hansı fermer və ya təsərrüfatdan gətirilməsi barədə məlumatlara diqqət yetirilməlidir.
Ümumilikdə kənd və broyler toyuqları arasında əsas fərqlər onların yetişmə şəraiti, genetik xüsusiyyətləri, fiziki görünüşü, ətinin quruluşu, bişirmə müddəti və qiyməti ilə bağlıdır. Alıcılar alış zamanı görünüşə diqqət etməli, baytarlıq sənədləri tələb etməli və mümkün qədər tanınmış, etibarlı mənbələrdən məhsul almalıdırlar. Çünki bazarda "kənd toyuğu" adı altında broyler toyuqlarının satılması halları mövcuddur və bu, istehlakçı hüquqları baxımından ciddi problem hesab olunur.
Elvin Səxavətoğlu
Day.Az
