Müasir Azərbaycan tarixində elə liderlər var ki, onların fəaliyyəti bir dövrün idarə olunması ilə məhdudlaşmır, bütöv bir dövlətçilik mərhələsinin mahiyyətini müəyyən edir. İlham Əliyev məhz bu miqyasda dəyərləndirilən siyasi liderdir. Onun prezidentliyi illərində Azərbaycan təkcə iqtisadi və diplomatik baxımdan möhkəmlənməyib, eyni zamanda onilliklər boyu davam edən tarixi ədalətsizliyə son qoyaraq ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tam bərpa edib.
Bu nəticələr təsadüfi deyil, ardıcıl strategiyanın, uzaqgörən siyasətin və qətiyyətli liderliyin məntiqi yekunudur.
İlham Əliyevin siyasi portreti emosional ritorika və situativ qərarlar üzərində deyil, real güc balansının düzgün qiymətləndirilməsi, mərhələli hazırlıq və milli maraqlara əsaslanan uzunmüddətli planlama üzərində qurulub. Qarabağ Zəfərinə aparan yol da ani qərarların deyil, illərlə aparılan sistemli dövlət siyasətinin nəticəsidir. Məhz bu baxımdan onun liderliyi müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin strateji modelinə çevrilib.
Dövlətçilik bünövrəsinin gücləndirilməsi və strateji modernləşmə: 2003–2008
İlham Əliyev hakimiyyətə gəldiyi dövrdə Azərbaycan postmünaqişə və postkeçid mərhələsinin çətinliklərini yaşayırdı. Ordu quruculuğu və dövlət strukturunun möhkəmləndirilməsi davam edirdi; bu proseslərdə Ümumilli Lider Heydər Əliyevin başladığı uğurlu strategiyalar uğurla davam etdirildi və modernləşdirildi. Eyni zamanda iqtisadiyyat inkişaf yolunda idi və beynəlxalq mühitdə Azərbaycanın maraqlarını qorumaq üçün diplomatik strategiyalar formalaşdırılırdı. Bu şəraitdə əsas məsələ emosional addımlar atmaq yox, mövcud resursları effektiv idarə edərək dövlətin strateji mövqeyini gücləndirmək idi.
İqtisadi və diplomatik gücün formalaşması: 2008–2015
Bu dövr İlham Əliyevin siyasətində keyfiyyətcə yeni mərhələ oldu. Enerji strategiyası vasitəsilə Azərbaycan regional və qlobal miqyasda etibarlı tərəfdaş kimi tanındı. Enerji layihələri yalnız iqtisadi gəlir mənbəyi deyil, eyni zamanda siyasi təsir alətinə çevrildi.
Nəticədə Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində daha ciddi aktor kimi qəbul olunmağa başladı. Bu proses Qarabağ məsələsində də öz təsirini göstərdi: beynəlxalq müstəvidə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü mövqeyi daha aydın və müdafiəolunan hala gəldi. İlham Əliyevin liderliyi bu mərhələdə qeyri-hərbi vasitələrlə siyasi mövqe gücləndirmə bacarığı ilə fərqləndi.
Bu dövrdə, ABŞ-də sülh müqaviləsinin paraflanması məsələsi də xronoloji ardıcıllıqla həyata keçirildi və beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın mövqeyinin güclənməsinə xidmət etdi. Bu, həm də ölkəmizin qlobal siyasətdə söz sahibi olduğunu təsdiqləyən önəmli diplomatik addım oldu.
Ordu quruculuğu və qərar anına hazırlıq: 2015–2020
2015-ci ildən etibarən Prezident İlham Əliyevin çıxışlarında və siyasi davranışında daha sərt və qətiyyətli ton hiss olunmağa başladı. “Status-kvo qəbuledilməzdir” tezisi artıq real gücə əsaslanan siyasi mesaj idi.
Bu vaxta qədər Azərbaycan həm iqtisadi, həm hərbi, həm də diplomatik baxımdan münaqişəni öz xeyrinə həll edə biləcək səviyyəyə çatmışdı.
Ən mühüm məqam ondan ibarət idi ki, ordu gücləndirilərkən tam siyasi nəzarət altında saxlanıldı. Hərbi güc məqsəd yox, vasitə kimi dəyərləndirildi. Bu isə müasir siyasi liderlik baxımından yüksək idarəetmə bacarığının göstəricisidir.
44 günlük Vətən müharibəsi: Liderliyin kulminasiya nöqtəsi
2020-ci ilin payızında baş verən 44 günlük Vətən müharibəsi İlham Əliyevin siyasi liderliyinin zirvəsi oldu. Müharibə impulsiv qərar deyil, konkret siyasi məqsədlərlə planlaşdırılmış proses idi. Əməliyyatlar məhdud vaxt çərçivəsində aparıldı, beynəlxalq eskalasiyanın qarşısı alındı və hərbi qələbə siyasi nəticəyə çevrildi.
Müharibə dövründə Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq mediaya verdiyi müsahibələr informasiya savaşında Azərbaycanın üstünlüyünü təmin etdi. O, faktlara, beynəlxalq hüquqa və tarixi reallıqlara söykənən arqumentlərlə Azərbaycanın mövqeyini qətiyyətlə müdafiə etdi. Bu mərhələdə onun liderliyi hərbi, diplomatik və informasiya sahələrinin vahid mərkəzdən idarə olunması ilə xarakterizə olundu.
Qələbədən sonra məsuliyyətli siyasət və reinteqrasiya
Qələbədən sonra İlham Əliyev üçün yeni mərhələ başladı. Ən çətin liderlik sınaqlarından biri məhz qələbəni idarə etməkdir. Prezident emosional revanşizmdən uzaq duraraq eskalasiyanın qarşısını aldı, beynəlxalq balansı qorudu və Qarabağın mərhələli reinteqrasiyasına start verdi.
“Böyük Qayıdış” proqramı, genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işləri dövlətin bu ərazilərə uzunmüddətli və qəti dönüşünün göstəricisinə çevrildi. Bu mərhələdə İlham Əliyevin liderliyi ölçülülük, məsuliyyət və strateji səbrlə seçildi.
2023-cü il antiterror tədbirləri və suverenliyin tam bərpası
2023-cü ildə həyata keçirilən lokal antiterror tədbirləri Azərbaycanın suverenliyinin bərpasında son mərhələ oldu. Bu dövrdə ordu quruculuğu və müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi davam etdirildi; Ümumilli Lider Heydər Əliyevin başladığı uğurlu strategiyalar İlham Əliyev tərəfindən müasir dövrün tələblərinə uyğun şəkildə davam etdirildi və modernləşdirildi. Qısa müddətdə, konkret hədəflərlə və beynəlxalq hüquq çərçivəsində aparılan bu əməliyyat separatçı strukturların tam ləğvi ilə nəticələndi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü faktiki olaraq tam təmin edildi.
İlham Əliyev bütün dünyada sayılıb seçilən liderlərdən biridir. Onun siyasi iradəsi və strategiyaları ilə Azərbaycan beynəlxalq səviyyədə hörmət edilən, söz sahibi olan dövlətə çevrilib. Digər dövlətlər Azərbaycanla hesablaşır, onun mövqeyi qlobal siyasətdə nəzərə alınır. Beynəlxalq nüfuzu və diplomatik fəaliyyəti Azərbaycanı regionda və dünyada önəmli aktor kimi möhkəmləndirib.
İlham Əliyevin siyasi liderliyi müasir Azərbaycan tarixində təkcə bir idarəçilik mərhələsi deyil, bütöv bir dövlətçilik fəlsəfəsinin təzahürüdür. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycan hadisələrin arxasınca gedən yox, hadisələri formalaşdıran, regional və beynəlxalq proseslərə təsir göstərən suveren aktora çevrilib. Bu liderlik modeli təsadüfi uğurlara deyil, uzun illər ərzində qurulan sistemli siyasətə, strateji ardıcıllığa və milli maraqlara söykənir.
İlham Əliyevin ən mühüm tarixi nailiyyəti ondan ibarətdir ki, o, 30 ilə yaxın davam edən Qarabağ problemini emosional çağırışlarla deyil, mərhələli və rasional dövlət siyasəti ilə həll edib. 44 günlük Vətən müharibəsində nümayiş etdirilən siyasi qətiyyət, Ali Baş Komandan kimi göstərilən iradə və daha sonra 2023-cü ildə antiterror tədbirləri ilə suverenliyin tam bərpası sübut etdi ki, Azərbaycan dövləti artıq öz ərazi bütövlüyünü müzakirə mövzusu deyil, reallıq kimi qəbul etdirən gücə malikdir.
Eyni zamanda, İlham Əliyevin liderliyini fərqləndirən əsas cəhət onun qələbəyə münasibətidir. O, qələbəni revanşizmə, emosional ritorikaya və ya daxili siyasi alətə çevirmədi. Əksinə, qələbəni hüquqa, legitimliyə və uzunmüddətli sülh gündəliyinə xidmət etdirən dövlətçilik strategiyasının tərkib hissəsi kimi idarə etdi. Bu yanaşma göstərdi ki, İlham Əliyev yalnız müharibə dövrünün yox, müharibədən sonrakı mərhələnin də lideridir və məhz bu keyfiyyət onu sıravi siyasi fiqurdan ayıraraq tarixi lider səviyyəsinə yüksəldir.
Onun rəhbərliyi altında həyata keçirilən bərpa və quruculuq işləri, “Böyük Qayıdış” strategiyası, azad edilmiş ərazilərdə dövlət institutlarının bərpası Azərbaycanın Qarabağa dönüşünün simvolik deyil, real və davamlı olduğunu sübut edir. Bu proseslər İlham Əliyevin dövlətə yalnız bu günü üçün deyil, gələcək onilliklər üçün baxdığını göstərir. O, qərarlarını cari siyasi dividendlərə yox, tarixi məsuliyyətə əsaslanaraq verir.
Bu baxımdan İlham Əliyev müasir Azərbaycan tarixində suverenliyin, siyasi qətiyyətin və milli iradənin təcəssümü kimi çıxış edir. Onun liderliyi Azərbaycan xalqına təkcə torpaqları deyil, eyni zamanda öz gücünə inamı, dövlətinə etibarı və gələcəyinə əminliyi qaytardı. Azərbaycan bu gün regionda söz sahibi olan, öz milli maraqlarını qorumağı bacaran və beynəlxalq sistemdə hörmət edilən bir dövlətdirsə, bu, İlham Əliyevin ardıcıl və məsuliyyətli siyasi kursunun nəticəsidir.
Nəticə etibarilə demək olar ki, İlham Əliyevin adı müasir Azərbaycan tarixində dövlətçiliyin möhkəmlənməsi, ərazi bütövlüyünün bərpası və milli iradənin qələbəsi ilə birgə çəkiləcək. Onun siyasi fəaliyyəti gələcək nəsillər üçün yalnız tarixi faktlar toplusu deyil, həm də dövlət idarəçiliyi, liderlik və milli məsuliyyət məktəbi kimi qiymətləndiriləcək. Bu liderlik modeli Azərbaycan dövlətinin gücünün, davamlılığının və suverenliyinin əsas sütunlarından biri kimi tarixdə qalacaq.
