Bakı. Trend:
“Beynəlxalq sülh və rifah naminə Tramp Marşrutu”na (Trump Route– TRIPP) investisiyalar türk regionunda iqtisadi inteqrasiyanıngüclənməsinə töhfə verə bilər.
Bunu Trend-ə özəlmüsahibəsində Türk İnvestisiya Fondunun baş direktoru Ramil Babayevbildirib.
“Biz fəaliyyətimizi üzv dövlətlərimizin, o cümlədən Azərbaycanvə digər türk ölkələrinin prioritetlərinə uyğun şəkildə qururuq. Ənstrateji əhəmiyyətə malik təşəbbüslərdən biri məhz TRIPP-dir. Budəhliz kritik əhəmiyyət daşıyır, çünki Mərkəzi Asiyadan Türkiyəüzərindən Avropaya birbaşa çıxışı təmin edir. Bu marşrutainvestisiya qoymaqla nəqliyyat xərclərini əhəmiyyətli dərəcədəazalda, ölkələrimiz arasında ticarət həcmini artıra və türkdünyasında iqtisadi inteqrasiyanı gücləndirə bilərik”, - deyə oqeyd edib.
Babayev vurğulayıb ki, Azərbaycan üçün Qarabağ prioritet olaraqqalır. Onun sözlərinə görə, Qarabağda regionun inkişafını vəiqtisadi artımı stimullaşdıra biləcək bir sıra bank baxımındancəlbedici sektorlar və layihələr mövcuddur.
Bundan əlavə, o bildirib ki, Fond ölkənin enerji təhlükəsizliyisahəsində layihələri araşdırır ki, regionda sabit və dayanıqlıenerji axınları təmin olunsun. Gömrük sistemininrəqəmsallaşdırılması da TIF-in fəaliyyətində əsas istiqamətlərdənbiridir, çünki bu, ticarət proseslərinin optimallaşdırılmasına,“dar boğazların” aradan qaldırılmasına və regionda əlaqəliliyinartırılmasına imkan verəcək.
“Bu təşəbbüslər vasitəsilə biz konkret nəticələrə nail olmağıhədəfləyirik: ticarətin artırılması, infrastrukturunyaxşılaşdırılması, innovasiyaların təşviqi və eyni zamanda üzvdövlətlərimizin uzunmüddətli strateji məqsədlərinin dəstəklənməsi”,– deyə Babayev vurğulayıb.
TIF-in daha geniş rolu barədə danışan Babayev qeyd edib ki, Türkİnvestisiya Fondu davamlı iqtisadi artım nümayiş etdirən türkdünyasının iqtisadi inteqrasiyasına yönəlmiş unikal maliyyəinstitutudur.
“Türk İnvestisiya Fondu sadəcə yeni bir təşkilat deyil. Bu,regionumuzun gələcəyini necə quracağında fundamental bir dönüşnöqtəsidir və bu da bizim şüarımızda öz əksini tapır: ‘İnteqrasiyaolunmuş türk rifahı’ (Integrated Turkic Prosperity)”, – deyə obildirib.
Baş direktor əlavə edib ki, dayanıqlı inteqrasiya prosesləritəkcə sosial-siyasi uzlaşma deyil, həm də möhkəm iqtisadiəlaqələrin qurulmasını tələb edir. Bu isə sonradan kapitalaxınlarında, daxili və regional investisiyalarda, ticarətinartımında, əlaqəliliyin və milli və regional səviyyələrdəəlaqələndirmənin yaxşılaşmasında, eləcə də dayanıqlı inkişafməqsədlərinə nail olunmasında özünü göstərir.
“Türk İnvestisiya Fondu məhz bu prosesləri sürətləndirmək üçünyaradılıb. Əlaqəlilik və türkdaxili ticarətin inkişafıfəaliyyətimizin əsas istiqamətlərindəndir, çünki bunlar daha güclüiqtisadiyyatların formalaşması və dərin iqtisadi inteqrasiyanınəldə olunması üçün zəruridir. Məqsədimiz ticarətingenişləndirilməsi, əlaqəliliyin yaxşılaşdırılması və transsərhədinvestisiyaların artırılması yolu ilə üzv dövlətlər arasındaiqtisadi əlaqələrin möhkəmlənməsini dəstəkləməkdir. Biz türkdünyasında prioritet layihələri irəli aparır, institutunyaradılması mərhələsindən onun operativ fəaliyyət mərhələsinəkeçirik və yaxın zamanda resursların bölüşdürülməsinəbaşlayacağıq”, – deyə Babayev qeyd edib.
O vurğulayıb ki, TIF mövcud milli və beynəlxalq maliyyəmexanizmlərini əvəz etmək üçün yox, onları tamamlamaq üçünyaradılıb.
“Əminik ki, üzv dövlətlərin dəstəyi, yüksək peşəkarlığa malikinstitusional baza və düşünülmüş bank baxımından cəlbedicilikstrategiyası sayəsində Fond dövlət və özəl investorlar, beynəlxalqmaliyyə institutları üçün etibarlı tərəfdaşa çevriləcək, kapitalaxınlarının artımını təmin edəcək və regionumuzun böyük inkişafpotensialını üzə çıxaracaq”, – deyə baş direktor bildirib.
Babayev əlavə edib ki, 2025-ci ildə TIF öz siyasi-hüquqiçərçivələrini təsdiqləyib. Onun sözlərinə görə, Fondun əsas sənədiolan investisiya siyasəti xüsusi əhəmiyyət daşıyır və bütün üzvdövlətlərin müxtəlif investisiya ehtiyaclarını və iqtisadixüsusiyyətlərini nəzərə almaq məqsədilə hazırlanıb.
“İnvestisiya strategiyası və əməliyyatların başlanmasıyaxınlarda Bişkekdə keçirilən illik iclasda İdarə Heyəti tərəfindəntəsdiqlənib. İndi TIF-in investisiya siyasəti investisiyaqoyduğumuz və dəstək verdiyimiz sektorların və layihələrin müəyyənedilməsində əsas səmt göstərən rolunu oynayır”, – deyə obildirib.
Baş direktor qeyd edib ki, bölgələrarası əlaqəliliyi artırmaq,türk regionunda və onun hüdudlarından kənarda ticarəti təşviqetmək, həmçinin inklüziv inkişaf və kiçik və orta biznesi(KOS)dəstəkləmək məqsədilə fiziki və rəqəmsal infrastrukturun inkişafınayönəlmiş investisiya təklifləri çoxsəviyyəli qiymətləndirməprosesindən keçəcək. Bu proses həmçinin türk dünyasında “yaşıl”iqtisadiyyatın, innovasiyaların və dayanıqlı inkişafın təşviqiniəhatə edəcək. Bundan əlavə, qiymətləndirmə çərçivəsində TIF-instrateji məqsədlərinə uyğunluğun hərtərəfli yoxlanışı və təhliliaparılacaq.
O həmçinin vurğulayıb ki, maliyyələşdirmə və ya investisiya iləbağlı hər bir qərar kontragent və konkret əməliyyat haqqındaməlumat, o cümlədən sektoral və ölkə konteksti, həssaslıqqiymətləndirməsi, risklərin azaldılması tədbirləri vərazılaşdırılmış investisiya təklifinin hazırlanması nəzərəalınmaqla diqqətlə nəzərdən keçiriləcək.
“Əvvəlki mərhələdə TIF qəsdən çevik və miqyaslana bilən maliyyəsistemi yaradır. Məqsədimiz institut imkanları və bazarınyetkinliyi artdıqca maliyyə alətlərinin tam spektri ilə işləməkdir.Bu spektr, etibarlı inkişaf institutları ilə birgə maliyyələşdirməyolu ilə borc alətləri ilə başlayır və bank baxımından cəlbediciinvestisiya portfelinin formalaşdırılmasının əsasını təşkil edir.Zamanla daha mürəkkəb strukturlaşdırılmış kreditlər, hibridalətlər, risklərin birgə paylaşdırılması mexanizmləri və kreditgücləndirilməsi, həmçinin layihələrin maliyyələşdirilməsitələblərinə uyğun digər investisiya formaları tətbiq ediləcək”, –deyə o bildirib.
Babayev əlavə edib ki, institusional səriştə artdıqcainvestisiya spektri genişlənəcək, burada xüsusi olaraqinnovasiyaları, məhsuldarlığın artımını və regional inteqrasiyanıdəstəkləyən yüksək potensiala malik layihələr üçün səhmdar alətlərdə nəzərdə tutulur.
“Biz maliyyələşdirməyə 2026-cı ilin birinci rübünün sonundanetibarən başlamağı planlaşdırırıq. Bu, bizim üçün çox vacibqərardır, çünki Fondun yaradılma mərhələsindən əməlimaliyyələşdirmə mərhələsinə keçidini tərənnüm edir”, – deyə Babayevvurğulayıb.
O qeyd edib ki, layihə portfelinin hazırlanması davam edir vəmaliyyələşdirmə əməliyyat sisteminin 2026-cı ildə tətbiqindən sonrabaşlayacaq. İlkin məsləhətləşmələr gələcək birgə maliyyələşdirməsazişlərinə hazırlıq məqsədilə bir sıra regional və beynəlxalqmaliyyə institutları ilə birgə şəkildə həyata keçirilib.
“Biz mərhələli yanaşmanı tətbiq edəcəyik. İlkin mərhələdəsürətli və konkret nəticə verən aşağı riskli layihələrə diqqətyetirəcəyik. Genişləndikcə daha iri və mürəkkəb layihələrəkeçəcəyik. Məqsədimiz 2030-cu ilə qədər tam formalaşmış investisiyaplatformasına çevrilmək və regional iqtisadi əməkdaşlıq üçünetibarlı dayaq olmaqdır”, – deyə o bildirib.
Babayev vurğulayıb ki, orta müddətli perspektivdə Fond üzvdövlətləri qlobal bazarlarla birləşdirən nəqliyyat infrastrukturusahəsində investisiya imkanlarını araşdıracaq.
Fondun iştirak edə biləcəyi layihələr sırasındaÇin–Qırğızıstan–Özbəkistan dəmir yolu xəttini, Zəngəzur dəhlizini(TRIPP), eləcə də Orta Dəhlizin imkanlarının yaxşılaşdırılmasınayönəlmiş digər təşəbbüsləri görürük. Bu layihələr multimodalnəqliyyata yatırımlar vasitəsilə regional rifahın artmasına töhfəverir”, – deyə R. Babayev qeyd edib.
Baş direktor əlavə edib ki, TIF-in strateji məqsədlərindən birimüasir texnologiyaları türkdilli regionun gündəlik həyatınainteqrasiya etməkdir və bunun üçün IT, rəqəmsal və innovativlayihələr dəstəklənir.
“Bizim məqsədimiz bu təşəbbüslər üçün əlverişli şərait yaratmaq,rəqəmsal transformasiyanı və rəqabətqabiliyyətliliyi təşviqetməkdir. Biz türkdilli texnoloji şirkətlərin qlobal rəqabətqabiliyyətini artırmalarını dəstəkləyirik, onların böyüməsinə vəbeynəlxalq bazarlarda uğur qazanmasına kömək edirik,” – deyə obildirib.
Babayev vurğulayıb ki, Fondun əsas prioriteti əlaqəlilik, ocümlədən rəqəmsal sahənin inkişafıdır. Fond üzv dövlətlərinsakinləri və bizneslərinin müasir rəqəmsal infrastruktura vətexnologiyalardan istifadə edə bilməsini təmin etməyə çalışır.Gömrük rəqəmsallaşması, elektron ticarət və sərhədlərarasıinnovativ layihələr kimi rəqəmsal vasitələrin dəstəklənməsiiqtisadiyyatın rəqabətədavamlılığının qorunmasına kömək edəcək vəonun daha da inkişafı üçün imkanlar yaradacaq.
“Anlamaq lazımdır ki, innovasiyalar və müasir texnologiyalarolmadan fiziki infrastrukturun inkişafı regional məqsədlərimizəçatmaq üçün kifayət qədər təsir göstərməyəcək. Məsələn, 2024-cüildə qlobal siyasi dinamikanın dəyişməsindən sonra TransxəzərBeynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (TBNM) üzrə yük daşımalarının həcmi62% artaraq 4,5 milyon tona çatdı. Dünya Bankının 2023-cü ilinnoyabrına olan məlumatlarına görə, müvafiq investisiya səviyyəsiqorunarsa, bu həcmin 2030-cu ilə qədər təxminən üç dəfəyə – 11milyon tona qədər artması mümkündür,” – deyə o bildirib.
Babayev qeyd edib ki, Orta Dəhliz yalnız qlobal ticarətyollarının çevikliyinin artırılması üçün deyil, həm də Qazaxıstan,Azərbaycan və Türkiyə kimi regional ölkələr arasında tərəfdaşlığıninkişafı üçün vacib marşrut halına gəlib.
“TIF üzv dövlətləri əlaqəliliyin inkişafına fokuslanıb, lakinproseslərin, gömrüyün və bütün əlaqəli infrastrukturlarınrəqəmsallaşdırılmasını da fəal şəkildə irəlilətmək lazımdır.Texnoloji innovasiyaların və rəqəmsal transformasiyanın inkişafıTIF-in əsas prioritetidir. Türkdilli regionda müasirtexnologiyaların tətbiqi təşəbbüsümüz strateji önəm kəsb edəcək:rəqəmsal maliyyə əlçatanlığının gücləndirilməsindən və rəqəmsaliqtisadiyyatların artımının təşviqindən tutmuş elektron hökumətxidmətlərinə və rəqəmsal ticarət platformalarına çıxışıngenişləndirilməsinə qədər, prosesləri daha səmərəli və əlçatanedəcək,” – deyə o bildirib.
Bundan əlavə, Fondun nizamnamə kapitalının artırılmasıplanlarından danışarkən Babayev qeyd edib ki, TIF-in hazırkıtəsdiqlənmiş kapitalı 600 milyon dollar təşkil edir və onun daha daartırılması nəzərdə tutulur.
“Üzv dövlətlərimiz möhkəm öhdəliklər götürüblər və bu təməlüzərində digər iştirakçılarla tərəfdaşlıq vasitəsilə resurslarımızıgenişləndirəcəyik. Qarşıdakı beş il ərzində, dayanıqlı layihəportfeli formalaşdırıldıqdan sonra kapitalımızı pay iştirakınınartırılması və beynəlxalq maliyyə bazarlarına çıxış hesabınagenişləndirməyi planlaşdırırıq. Resurslarımızın möhkəmlənməsi bizədaha iri strateji layihələrin birgə maliyyələşdirilməsinə vəinvestorların cəlb edilməsi üçün yeni imkanların yaradılmasınaşərait yaradacaq. Kapitalımızın gözlənilən artımı ilə kreditləşməvə investisiya imkanlarımız əhəmiyyətli dərəcədə genişlənəcək”, –deyə o bildirib.
Babayev əlavə edib ki, Fondun kapitalı artdıqca onun kredit vəinvestisiya imkanları da əhəmiyyətli dərəcədə artacaq.
“Növbəti on il ərzində sərhədlərarası ticarətin artmasını,investisiyaların çoxalmasını və türkdilli regionda əlaqəliliyinyaxşılaşmasını gözləyirik. TIF bu prosesdə fəal iştirak edəcək,beynəlxalq tərəfdaşları səfərbər edəcək, iri layihələrimaliyyələşdirəcək və üzv dövlətlərin qlobal rəqabət qabiliyyətinigücləndirməsinə kömək edəcək. Biz beynəlxalq maliyyə institutları,hökumətlər və özəl investorlarla tərəfdaşlıqlar qururuq. Məqsədimizfond kapitalından istifadə edərək layihələr üçün əlavə vəsait cəlbetmək, tərəfdaşlar üçün riskləri azaltmaq və prioritet sahələrəyeni investisiyaların cəlb edilməsini təmin etməkdir,” – deyə ovurğulayıb.
