Yaşı təxminən 1,4 milyard il olan daş duz kristallarında qorunan maye və hava qabarcıqları planetin qədim iqlimi barədə birbaşa məlumat verib...
Poliqon xəbər verir ki, alimlər Yer kürəsinin çox qədim iqlim keçmişinə nadir pəncərə açan tədqiqat aparıblar. Interesting Engineering nəşrinin yazdığına görə, yaşı təxminən bir milyard dörd yüz milyon il olan daş duz kristallarının araşdırılması nəticəsində planetin qədim atmosferi və ətraf mühit şəraiti haqqında birbaşa məlumat əldə olunub.
Məlumata görə, bu kristalların daxilində mikroskopik ölçülü maye və hava qabarcıqları qorunub saxlanılıb. Alimlər bu strukturları bir növ “zaman kapsulu” adlandırırlar, çünki onlar Yer üzündə mürəkkəb həyat formaları yaranmazdan çox əvvəlki dövrün atmosfer tərkibini birbaşa öyrənməyə imkan verir. Bu cür tapıntılar dolayı geoloji metodlardan fərqli olaraq, qədim mühitin real nümunələrini təqdim edir.
Söhbət qədim buxarlanmış su hövzələrində formalaşmış halit kristallarından gedir. Duz layları kristallaşarkən, su və qazın ən xırda hissəcikləri onların daxilində “möhürlənib”. Tədqiqat göstərib ki, həmin dövrdə atmosferdəki oksigenin səviyyəsi indiki göstəricilərlə müqayisədə xeyli aşağı olub. Bununla belə, bu səviyyə artıq daha mürəkkəb həyat formalarının yaranması üçün minimal həddi aşmış vəziyyətdə idi.
Analizlər eyni zamanda göstərir ki, həmin geoloji mərhələdə Yer kürəsinin iqlimi nisbətən isti və sabit olub. Bu fakt xüsusilə əhəmiyyətlidir, çünki sözügedən dövr elmdə “darısqal milyard il” kimi tanınan zaman kəsiyinə təsadüf edir. Uzun müddət bu mərhələ iqlim və bioloji baxımdan durğun hesab olunurdu. Yeni nəticələr isə bu təsəvvürə ciddi düzəliş edir və məhz həmin dövrdə gələcək təkamül sıçrayışı üçün zəmin yaradan proseslərin baş verdiyini göstərir.
Alimlər vurğulayırlar ki, bu cür tapıntılar təkcə Yer kürəsinin keçmişini anlamaq üçün deyil, ümumilikdə planetlərin necə yaşayış üçün yararlı hala gəldiyini dərk etmək baxımından da mühüm əhəmiyyət daşıyır. Oksigen səviyyəsi, temperatur və həyatın inkişafı arasındakı əlaqə müasir planetologiya və astrobiologiyanın əsas mövzularından biridir. Qədim duz kristalları sübut edir ki, nisbətən aşağı oksigen şəraitində belə planet yaşamağa yararlı qala və zamanla daha mürəkkəb ekosistemlərə doğru inkişaf edə bilər.
Tədqiqatın müəllifləri qeyd edirlər ki, bu cür nümunələr son dərəcə nadir hallarda tapılır və hər bir belə araşdırma Yer kürəsinin erkən tarixini anlamaq baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əslində, alimlər milyardlarla il ərzində mineralların içində qorunub saxlanılmış planetin “nəfəsini” öyrənir və bu məlumatlar iqlimin və həyatın təkamülünə yeni baxış formalaşdırır.
Poliqon.info
