Son dövrlər Qrenlandiya ətrafında gedən proseslər beynəlxalq gündəmdə yenidən diqqət mərkəzinə düşüb. Vaxtilə ABŞ-nin bu ərazi ilə bağlı açıq ambisiyaları ictimai reaksiyalar doğursa da, hazırkı mərhələdə Vaşinqton daha ehtiyatlı və mərhələli siyasət yürüdür.
Artıq söhbət hərbi müdaxilədən deyil, uzunmüddətli təsir və siyasi yaxınlaşmadan gedir.
Qrenlandiya hüquqi baxımdan Danimarkanın tərkib hissəsidir və bu fakt ABŞ üçün əsas məhdudlaşdırıcı amillərdən biridir. Danimarka NATO-nun aparıcı üzvlərindən sayılır və onun suverenliyinə yönəlmiş istənilən addım alyans daxilində ciddi böhran yarada bilər. Belə bir risk isə nə Vaşinqtonun, nə də Qərb blokunun maraqlarına uyğundur. Bu səbəbdən ABŞ hazırda açıq güc tətbiqindən uzaq durur.
Mövcud mərhələdə Vaşinqtonun əsas strategiyası “yumşaq güc” üzərində qurulub. Bu strategiya iqtisadi əməkdaşlıq, sosial layihələr və təhlükəsizlik sahəsində texniki dəstək vasitəsilə Qrenlandiya cəmiyyətində müsbət rəy formalaşdırmağa yönəlib. Məqsəd qısa müddətdə siyasi nəzarət deyil, uzunmüddətli etimad mühiti yaratmaqdır. ABŞ anlayır ki, ictimai razılıq olmadan hər hansı siyasi dəyişiklik dayanıqlı ola bilməz.
Qrenlandiya əhalisi isə hazırda Danimarka ilə münasibətlərdən ümumilikdə razıdır. Sosial rifah səviyyəsi, muxtariyyət imkanları və idarəetmə modeli ciddi narazılıq yaratmır. Bu amil ABŞ-nin hərbi və ya sərt siyasi müdaxilə ehtimalını minimuma endirir. Belə bir şəraitdə Vaşinqtonun aqressiv addımlar atması əks effekt verə və bölgədə anti-Amerika mövqeləri gücləndirə bilər.
Bununla belə, Qrenlandiyanın geostrateji əhəmiyyəti danılmazdır. Arktikadakı mövqeyi, təbii ehtiyatları və hərbi-logistik üstünlükləri bu ərazini böyük güclərin diqqət mərkəzində saxlayır. ABŞ bu reallığı nəzərə alaraq prosesi tələsmədən, lakin ardıcıl şəkildə idarə etməyə çalışır.
Nəticə etibarilə, Qrenlandiya məsələsi hazırda hərbi müstəvidə deyil, siyasi və diplomatik səviyyədə formalaşır. ABŞ-nin məqsədi ani nəticə yox, uzunmüddətli strateji mövcudluqdur. Bu isə göstərir ki, Qrenlandiya ətrafında gedən proseslər sakit görünsə də, gələcəkdə qlobal güc balansına təsir edə biləcək potensiala malikdir.
Ruslan Zəngəzur
