Azpolitika.az saytından alınan məlumatlara görə, ain.az xəbər verir.
İqtisad elmləri doktoru, professor, Əməkdar müəllim Zahid Fərrux Məmmədov Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri Sadiq Qurbanovun “ Neft və davamlı inkişaf: Azərbaycanın neft strategiyası” adlı üç cildlik əsəri ilə bağlı rəy yazıb.
Rəydə bildirilir: “Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri Ph.D. Sadiq Qurbanovun “ Neft və davamlı inkişaf: Azərbaycanın neft strategiyası” adlı üç cildlik əsəri müasir Azərbaycan neft siyasətini tarixi, siyasi-iqtisadi və davamlı inkişaf prizmasından çoxşaxəli şəkildə təhlil edən nadir akademik nəşrlərdəndir. Ph.D.S.Qurbanovun bu sahədə yazdığı kitabda Azərbaycan neft strategiyasının son 30 ildə ölkənin inkişaf zirvəsinə çatması vurğulanır və bu siyasətin davamlı sosial-iqtisadi təsirləri təhlil edilir.
Kitabda Azərbaycanın neft strategiyasının formalaşmasını, həyata keçirilməsini və bu strategiyanın ölkənin davamlı inkişafına gətirdiyi töhfələri sistematik olaraq incələyir. Bu, həm enerji siyasəti, həm də milli iqtisadi modellər kontekstində mühüm araşdırmadır. Əsərdə neftdən əldə olunan gəlirlərin uzunmüddətli perspektivdə sosial və iqtisadi inkişaf üçün necə optimallaşdırılması barədə çoxsahəli düşüncə və strategiya analizi mövcuddur.
Üç cildlik quruluş müəllifə geniş miqyaslı yanaşma imkanı verir:
Cild I: Heydər Əliyev Azərbaycanın neft strageyasının banısıdır;
Cild II: Yeni neft strategiyasının İlham Əliyev mərhələsi;
Cild III: Əsrin müqaviləsinə dair rəsmi sənədlər.
Belə qruplaşdırma oxucuya yalnız neft strategiyasının tarixini deyil, həm də onun davamlı inkişaf bağlamında nəticələrini sistemli şəkildə təqdim edir. Bu struktur multidisiplinar tədqiqat metodlarına (tarixi analiz, müqayisəli siyasət araşdırması, iqtisadi modelləşdirmə) əsaslanır.
Üç cildlik quruluş müəllifə Azərbaycanın neft strategiyasını tarixi ardıcıllıq, siyasi liderlik və institusional sənədlər prizmasında geniş miqyasda və dərinliklə təhlil etmək imkanı verir. Bu yanaşma təkcə neft siyasətinin mərhələlər üzrə inkişafını deyil, eyni zamanda onun davamlı inkişaf, milli təhlükəsizlik və iqtisadi suverenlik kontekstində formalaşmasını aydın şəkildə ortaya qoyur.
Cild I: Heydər Əliyev – Azərbaycanın neft strategiyasının banisi
Birinci cild Azərbaycanın müasir neft strategiyasının ideoloji, siyasi və institusional əsaslarının formalaşmasına həsr olunmuşdur. Bu mərhələdə Heydər Əliyevin dövlətçilik baxışı çərçivəsində neft amilinin yalnız iqtisadi resurs kimi deyil, milli müstəqilliyin, siyasi sabitliyin və beynəlxalq inteqrasiyanın əsas aləti kimi dəyərləndirilməsi elmi şəkildə əsaslandırılır.
Cilddə 1990-cı illərin mürəkkəb geosiyasi və iqtisadi şəraitində neft strategiyasının hazırlanması, xarici enerji şirkətləri ilə balanslaşdırılmış əməkdaşlıq modeli, milli maraqların qorunması prinsipləri və enerji diplomatiyasının formalaşması tarixi analiz metodu ilə şərh olunur. Bu hissə Azərbaycanın neft siyasətinin strateji təməlini təşkil edən qərarların uzunmüddətli nəticələrini göstərir.
Cild II: Yeni neft strategiyasının İlham Əliyev mərhələsi
İkinci cilddə neft strategiyasının institusional dərinləşməsi və modernləşməsi İlham Əliyev dövrü kontekstində araşdırılır. Bu mərhələdə neft siyasətinin yalnız hasilat və ixracla məhdudlaşmadığı, onun makroiqtisadi sabitlik, sosial inkişaf, infrastrukturun yenilənməsi və qeyri-neft sektorunun dəstəklənməsi istiqamətində genişləndirildiyi göstərilir.
Azərbaycanın müasir neft strategiyası 2003-cü ildən etibarən İlham Əliyev prezidentliyi dövründə yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur. Bu mərhələ əsasən neft gəlirlərinin optimallaşdırılması, iqtisadi şaxələndirmə və davamlı inkişafın təmin olunması istiqamətində özünü göstərmişdir. Bu dövrdə Azərbaycanın enerji siyasəti yalnız hasilat və ixracdan ibarət olmamış, həm də neft gəlirlərinin effektiv idarə olunması üçün institusional mexanizmlər yaradılmışdır. İlham Əliyev mərhələsində Azərbaycanın neft strategiyası qlobal enerji bazarları ilə inteqrasiyanı gücləndirmişdir. “Əsrin müqaviləsi”nin icrası, Bakı–Tbilisi–Ceyhan (BTC) neft kəməri və digər regional enerji layihələri ilə yanaşı, yeni layihələr də həyata keçirilmişdir. Bu layihələr: Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyini təmin etmiş; Xarici investisiyaları cəlb etmiş; Regionda tranzit və enerji diplomatiyasının inkişafını təmin etmişdir. Bu yanaşma Azərbaycan üçün həm iqtisadi, həm də geosiyasi mövqenin möhkəmlənməsi baxımından strateji əhəmiyyət kəsb etmişdir.
İlham Əliyev dövründə neft strategiyasının əsas məqsədlərindən biri iqtisadi şaxələndirmə olmuşdur. Bu mərhələdə: Qeyri-neft sektoruna investisiyalar artırılmış, Sənaye, kənd təsərrüfatı, turizm və xidmət sahələrinə yönəlik layihələr dəstəklənmişdir, İnsan kapitalının inkişafı, təhsil və innovasiya sektorları prioritet sahələr kimi müəyyən edilmişdir.
Beləliklə, neft gəlirləri yalnız iqtisadi gəlir mənbəyi kimi yox, həm də uzunmüddətli davamlı inkişaf üçün vasitə kimi istifadə olunmuşdur.
İlham Əliyev mərhələsi eyni zamanda davamlı inkişafın enerji siyasətinə inteqrasiyasını təmin etmişdir. Neft gəlirlərinin idarə olunması uzunmüddətli perspektivdə ətraf mühit, enerji səmərəliliyi və innovativ texnologiyalara yönəlmiş layihələr ilə əlaqələndirilmişdir. Bu da Azərbaycanın enerji siyasətinin qlobal standartlarla uyğunlaşmasını və strateji dayanıqlılığını təmin etmişdir.
Cild III: “Əsrin müqaviləsi”nə dair rəsmi sənədlər
Üçüncü cild elmi baxımdan xüsusi əhəmiyyət daşıyır və əsasən “Əsrin müqaviləsi” ilə bağlı rəsmi sənədlərin, hüquqi mətnlərin və normativ aktların toplusunu təqdim edir. Bu hissə tədqiqatçılar üçün birincili mənbə funksiyası daşıyır və neft strategiyasının hüquqi-institusional çərçivəsini obyektiv şəkildə araşdırmağa imkan yaradır.
Sənədlərin sistemləşdirilmiş formada təqdim olunması oxucuya neft strategiyasının yalnız siyasi iradə deyil, həm də beynəlxalq hüquq, müqavilə mexanizmləri və institusional idarəetmə üzərində qurulduğunu göstərir. Bu yanaşma iqtisadi modelləşdirmə və normativ analiz üçün geniş imkanlar açır.
Belə qruplaşdırma oxucuya neft strategiyasının sadəcə tarixini deyil, onun davamlı inkişaf bağlamında sosial-iqtisadi nəticələrini də sistemli şəkildə dərk etməyə şərait yaradır. Əsərdə tarixi analiz, müqayisəli siyasət araşdırması və iqtisadi modelləşdirmə metodlarının birgə tətbiqi multidisiplinar elmi yanaşmanın uğurlu nümunəsi kimi çıxış edir.
Beləliklə, Sadiq Qurbanovun “Neft və davamlı inkişaf: Azərbaycanın neft strategiyası” əsəri Azərbaycan neft strategiyasının elmi və praktik aspektlərini sistemli və çoxşaxəli şəkildə araşdırması baxımından akademik sahədə mühüm töhfə sayılır.
Sadiq Qurbanovun əsəri digər oxşar mövzulu nəşrlərlə müqayisədə bir neçə mühüm üstünlüyə malikdir; o, strateji və tarixi baxışın vəhdətini təmin edərək, yalnız texniki və iqtisadi göstəricilər üzərində dayanan tədqiqatlardan fərqli olaraq, tarixi şərait, siyasi liderlik (Heydər Əliyev və İlham Əliyev mərhələləri) və milli maraqların qorunması aspektlərini birləşdirir. Bundan əlavə, müəllif “Əsrin müqaviləsi” və digər rəsmi sənədlərə istinad etməklə oxucuya birincili mənbə rolunu verir və əsəri tədqiqatçılar və siyasətçilər üçün etibarlı və obyektiv mənbəyə çevirir. Nəhayət, kitab tarixi analiz, müqayisəli siyasət təhlili və iqtisadi modelləşdirmə metodlarını birləşdirərək onu sadəcə enerji siyasəti monoqrafiyası deyil, multidisiplinar elmi araşdırma səviyyəsinə qaldırır.
Bu əsər energetika, iqtisadiyyat, davamlı inkişaf və dövlət siyasəti sahəsində çalışan tədqiqatçılar üçün fundamental mənbə rolunu oynayır və magistr, doktorantura səviyyəsində dərs materialı kimi istifadə oluna bilər.
Siyasətçilər və qərar qəbuledicilər üçün isə neft gəlirlərinin optimallaşdırılması, sosial-iqtisadi inkişaf və strateji planlaşdırma baxımından real nümunələr və sənəd əsaslı məlumatlar təqdim edir.
Kitab Azərbaycan neft strategiyasının tarixi, sosial-iqtisadi və siyasi aspektlərini sistemli şəkildə ortaya qoyur və bu baxımdan həm milli siyasətin, həm də beynəlxalq enerji bazarları kontekstində strateji düşüncə tərzinin formalaşmasına xidmət edir. Eyni zamanda, neft gəlirlərinin yalnız hasilat və ixrac üçün deyil, qeyri-neft sektorunun, sosial infrastrukturun və insan kapitalının inkişafına yönəlməsini elmi əsaslarla göstərir ki, bu da əsəri uzunmüddətli perspektivdə faydalı edir və digər oxşar nəşrlərdən fərqləndirir.
Sadiq Qurbanovun “Neft və davamlı inkişaf: Azərbaycanın neft strategiyası” əsəri Azərbaycanın enerji siyasətinin tarixi, institusional və sosial-iqtisadi aspektlərini sistemli və çoxşaxəli şəkildə araşdıraraq, akademik və praktiki sahədə mühüm töhfə verir.
Müəllif “Əsrin müqaviləsi” və digər rəsmi sənədlər əsasında aparılan təhlillər vasitəsilə, neft gəlirlərinin optimallaşdırılması, xarici investisiyaların cəlb edilməsi və enerji diplomatiyasının formalaşması kimi vacib məsələləri təqdim edir.
Kitab həmçinin metodoloji baxımdan zənginliyə malikdir; tarixi analiz, müqayisəli siyasət araşdırması və iqtisadi modelləşdirmə metodlarının birgə tətbiqi əsəri yalnız enerji siyasətinə dair multidisiplinar elmi araşdırma nümunəsi səviyyəsinə qaldırır.
Beləliklə, əsər elmi yenilik, metodoloji dərinlik və praktiki əhəmiyyət baxımından Azərbaycan neft strategiyası sahəsində fundamental tədqiqat əsəri hesab olunur. Bu səbəbdən əsər həm enerji siyasəti, həm davamlı inkişaf, həm də dövlət idarəçiliyi sahəsində tədqiqatçılar üçün zəruri akademik mənbə kimi qiymətləndirilə bilər”.
Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün ain.az saytını izləyin.
