2026-cı il yanvarın 1-dən Türkiyə və Ermənistanın diplomatik, xidməti və xüsusi pasport sahibləri elektron vizanı pulsuz əldə edə biləcəklər. Bu haqda hər iki ölkənin xarici işlər nazirlikləri məlumat yayıb. Tərəflər bu addımın Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşdırılması prosesi çərçivəsində atıldığını bildiriblər. İki ölkənin xarici işlər nazirlikləri oxşar mətnli bəyanat yayıblar: “Türkiyə və Ermənistan bir daha iki ölkə arasında heç bir ilkin şərtsiz normallaşma prosesini davam etdirmək öhdəliklərini təsdiqləyir”.
Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan bundan öncə Türkiyə ilə intensiv və çox müsbət dialoqun aparıldığını, böyük, hiss olunacaq irəliləyiş əldə etməyin vaxtı çatdığını demişdi. Xatırladaq ki, Türkiyə ilə Ermənistanın sərhədləri 1990-cı illərdən bağlıdır, iki qonşu ölkə arasında rəsmi diplomatik əlaqə olmayıb. Bunun əsas səbəbi Azərbaycanla Ermənistan arasında 30 ildən çox davam edən müharibə olub. Digər ziddiyyət isə “erməni soyqırımı” ilə bağlıdır. Burada heç bir soyqırımı olmadığı halda , ermənilər tamam fərqli mənərə təqdim etməyə can atırlar. Ankara ölənlərin vətəndaş müharibəsi nəticəsində həlak olduğunu bildirir. Amma indi Ermənistan da bu məsələni arxa plana atır. Əvəzində qarşılıqlı əlaqələrin inkişafı xüsusi diqqət mərkəzində yer alır. Belə bir vaxtda tərəflər yalnız diplomatik pasport sahibləri üçün pulsuz vizaların veriləcəyini elan edərkən, Türkiyə-Ermənistan sərhədindəki Alican keçid məntəqəsində yenidənqurma işləri aparılır. Bundan əlavə, Ermənistanla həmsərhəd olan İğdırda nəşr olunan “Yeşil İğdır” qəzeti keçid məntəqəsinin yanvar ayında açılmasının planlaşdırıldığını və buna görə də işlərin sürətlə davam etdiyini yazıb. Bundan əlavə, qəzetin məlumatına görə, İğdır valisi Ercan Turan gömrük sahəsində görülən işlərə şəxsən nəzarət edir və sərhəd-keçid məntəqəsində həlli əslində aylar tələb edən bir çox problemin qısa müddət ərzində həll edildiyi vurğulanır. Alican sərhəd keçid məntəqəsinin açılması sərhədin digər tərəfində, İğdır vilayətində də böyük gözləntilər yaradıb. Yerli media sərhədlərin açılması halında sərnişin və nəqliyyat vasitələrinin hərəkətində gözlənilən artım qarşısında yol infrastrukturunun yetərli olmadığını və buna görə də təxminən 3 min əhalisi olan Qaraqoyunlu şəhərinin mərkəzinə gedən yolun, Türkiyə ilə Ermənistan arasında yeni körpünün tikintisini və mövcud yolun genişləndirilməsinin zəruri olduğunu vurğulayır. “Yeşil İğdır” qəzeti Alican sərhəd keçid məntəqəsində nəqliyyat və infrastruktur problemlərinin həllinin son dərəcə vacib olduğunu qeyd edərək, keçid məntəqəsinin gələn il avqust ayına qədər sərnişin daşınması üçün açılmasının planlaşdırıldığını da bildirir. İğdır, Alican sərhəd qapısının açılmasından sonra əyalət əhalisinin ticarət, turizm və logistika baxımından faydalanacağını gözləyir.
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu yaxınlarda Ankaranın gələn il İrəvanla münasibətlərin normallaşdırılması prosesində "simvolik addımlar" atacağını bildirib: “Azərbaycan və Ermənistan sülh müqaviləsi imzalamağa indiyə qədər olduğundan daha yaxındırlar. Biz həmçinin Azərbaycanla dialoq yolu ilə Ermənistanla münasibətlərimizin normallaşdırılması prosesini irəlilədirik. Ümid edirəm ki, gələn ilin əvvəlində bu istiqamətdə bəzi simvolik addımlar atacağıq”. Türkiyənin bu yanaşmasına cavab olaraq baş nazir Nikol Paşinyan konkret addımlar atmağın vaxtının çatdığını açıqlayıb: “İkitərəfli dialoqumuz səviyyəsində artıq elə bir an gəlib çatıb ki, bəzi simvolik və hətta qeyri-simvolik daha geniş və daha konkret addımlar atılmalıdır və ümid edirəm ki, bu addımlar atılacaq”. Bu açıqlamadan sonra Dövlət Gəlirləri Komitəsində keçirilən il sonu tədbirində Paşinyan təkcə Ermənistan-Azərbaycan sərhədində deyil, həm də Ermənistan-Türkiyə sərhədində mühüm hadisələrin baş verəcəyinin gözlənildiyini bəyan edib. Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Ararat Mirzoyan isə yaxın gələcəkdə Ermənistan-Türkiyə münasibətlərində irəliləyiş olacağına dair zəmanət verib. Lakin Ararat Mirzoyan hər hansı bir son tarix göstərməkdən yayınıb: “1 yanvar, 10 yanvar, 20 yanvar və ya 30 yanvarda olacağını deyə bilmərəm, yanvar ayında olacağını deyə bilmərəm, yəni belə bir qiymətləndirmə, proqnoz vermək istəmirəm. Bütün prosesin, bütün mümkün addımların yanvar ayında olacağını, yaxud bəzilərinin yanvarda, bəzilərinin martda, bəzilərinin may ayında, yaxud sentyabrda və ya gələn ilin dekabrında olacağını demək istəmirəm. Amma düşünmürəm ki, bütün bunlar o qədər də uzun çəkəcək”. Quru sərhədinin açılması barədə razılığa iki ölkənin səfirləri Ruben Rubinyan və Serdar Kılıç 2022-ci ilin iyul ayında, Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşmasında heç bir irəliləyiş olmadığı zaman nail olublar. Türkoloq Nelli Minasyan deyir ki, ilin əvvəlində sərhədin üçüncü ölkə vətəndaşları üçün açılması ehtimalı daha yüksəkdir: “Çünki, görürsünüz, dəmir yolu ilə bağlı işlər var, bəli, amma onlar sürətli iş demək deyil, üstəlik, bu, simvolik hal deyil. Və burada, mənim fikrimcə, Ani körpüsü ilə bağlı simvolik bir iş də ola bilər, amma burada da tərəflərin artıq hansısa proses üzrə konkret razılığa gəldiyi barədə çox məlumatımız yoxdur. Buna görə də düşünürəm ki, söhbət daha çox sərhədin açılmasından, ilk mərhələdə üçüncü ölkə vətəndaşları üçün məhdud açılışdan gedir”. Noyabrın sonlarında Ermənistan və Türkiyə nümayəndə heyətləri Axurik-Akyaka sərhəd keçid məntəqəsində və Gümrüdə Gümrü-Qars dəmir yolunun bərpası və istismarı istiqamətində atılacaq addımları müzakirə etmək üçün görüşüblər. Dəmir yolu 1990-cı illərdən bəri işləmir.
Nahid SALAYEV
