Pensilvaniya Universitetinin amerikalı alimləri müəyyən ediblər ki, son 75 ildə antropogen iqlim dəyişikliyi uzunmüddətli istilik dalğaları, quraqlıq və daşqınlara səbəb olan təhlükəli atmosfer dalğası hadisələrinin tezliyinin üç dəfə artmasına səbəb olub.
Klimatoloqlar müəyyən ediblər ki, 1950-ci illərdə orta yayda bir irimiqyaslı dalğa hadisəsi baş verirdisə, indi onların sayı üçə çatıb. Kvazi-rezonans gücləndirmə (QRA) kimi tanınan bu hadisələr reaktiv axınındakı nəhəng dalğalar bir neçə həftə ərzində yerində "ilişib qalaraq" atmosferin normal sirkulyasiyasını maneə törətdikdə baş verir.
Belə hadisələrə misal olaraq 2021-ci ildə Sakit Okeanın Şimal-Qərbində şiddətli istilər, 2010-cu ildə Rusiyada güclü istilik dalğası və 2003-cü ildə Avropada rekord temperatur qeydə alınıb.
Əsas səbəb Arktikanın sürətlə istiləşməsidir ki, bu da orta planetdən 3-4 dəfə tez baş verir. Bu, qütb və tropik bölgələr arasında temperatur fərqini azaldır, reaktiv axınları zəiflədir və onları daha "özlü" edir.
"Klassik nümunə ABŞ-da 2018-ci ilin yayınıdır: Qərb istilərdən və yanğınlardan, Şərq isə davamlı yağışlardan əziyyət çəkdi. Belə hava bütün ay davam etdi", - tədqiqatın həmmüəllifi Maykl Mann izah edib.
Alimlər qeyd edirlər ki, El Nino baş verəndən sonra (2023-2024-cü illərdə olduğu kimi) gələn yay daha da böyük ehtimalla “ilişib qalmış” dalğalar gətirəcək. Bu, cari iqlim modellərinin ekstremal hadisələrin miqyasını nə üçün lazımınca qiymətləndirmədiyini izah edir.
İstixana qazı emissiyaları azalmasa, nəticələr daha uzun, daha isti və daha təhlükəli istilik dalğaları gətirəcək. Eyni zamanda, quraqlıq daha çox kənd təsərrüfatını məhv edəcək, yağışlar daha da fəlakətli daşqınlara səbəb olacaq.
