Pensilvaniya Universitetinin amerikalı alimləri müəyyən ediblər ki, son 75 ildə antropogen iqlim dəyişikliyi uzun müddət davam edən istilik dalğaları, quraqlıq və daşqınlara səbəb olan təhlükəli atmosfer dalğası hadisələrinin tezliyinin üç dəfə artmasına səbəb olub.
HİT.az xəbər verir ki, tədqiqat "Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS) elmi jurnalında dərc olunub.
Klimatoloqlar müəyyən ediblər ki, 1950-ci illərdə orta hesabla yayda bir böyük dalğa hadisəsi baş verirdisə, indi onların sayı üçə çatıb. Kvazi-rezonans gücləndirmə (QRA) kimi tanınan bu hadisələr reaktiv axınındakı nəhəng dalğalar bir neçə həftə ərzində yerində "ilişib qalaraq" normal atmosfer sirkulyasiyasını maneə törətdikdə baş verir.
Belə hadisələrə misal olaraq 2021-ci ildə Sakit Okeanın şimal-qərbində baş verən istilik dalğası, 2010-cu ildə Rusiyada baş verən güclü istilik dalğası və 2003-cü ildə Avropada rekord temperaturu göstərmək olar.
Əsas səbəb qlobal orta göstəricidən 3-4 dəfə tez baş verən Arktikanın sürətli istiləşməsidir. Bu, qütb və tropik bölgələr arasındakı temperatur fərqini azaldır, reaktiv axınları zəiflədir və onları daha “yapışqan” edir.
"Klassik misal ABŞ-da 2018-ci ilin yayınıdır: Qərb istilərdən və yanğınlardan, Şərq isə aramsız yağışdan əziyyət çəkirdi. Bu hava bütün bir ay davam etdi", deyə tədqiqatın həmmüəllifi Maykl Mann izah edib.
Alimlər qeyd edirlər ki, El Nino hadisəsindən sonra (2023-24-cü illərdəki kimi) gələn yay daha çox “ilişib qalmış” dalğalar gətirəcək. Bu, cari iqlim modellərinin ekstremal hadisələrin miqyasını nə üçün lazımınca qiymətləndirmədiyini izah edir.
İstixana qazı emissiyaları azalmasa, təsirlər daha uzun, daha isti, daha təhlükəli istilik dalğaları gətirərək artacaq. Eyni zamanda, quraqlıq daha çox əkin sahələrini məhv edəcək, güclü yağışlar isə daha da fəlakətli daşqınlara səbəb olacaq.
Samir
