Türkiyə mədəni irsin qorunması və qanunsuz yolla çıxarılmış artefaktların geri qaytarılması istiqamətindəki fəaliyyətlərinə daha bir mühüm uğur əlavə edib. Roma imperatoru Mark Avreliyə məxsus bürünc heykəl 65 ildən sonra vətəni olan Türkiyəyə qaytarılıb.
Finss.az xəbər verir ki, ABŞ-ın Ohayo ştatındakı Klivlend İncəsənət Muzeyində nümayiş etdirilən bu heykəl, Burdur vilayətindəki qədim Boubon şəhərindən oğurlanaraq qeyri-qanuni yollarla ölkədən çıxarılmışdı.
Heykəlin geri qaytarılması Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Manhattan Prokurorluğu və ABŞ Daxili Təhlükəsizlik İstintaq İdarəsinin birgə əməkdaşlığı nəticəsində mümkün olub.
Tarixi və elmi sübutlarla zəngin araşdırma prosesi
II–III É™srlÉ™rÉ™ aid olan bu sÉ™nÉ™t É™sÉ™ri, Mark Avrelinin filosof obrazında tÉ™svir olunması baxımından antik sÉ™nÉ™t tarixindÉ™ nadir nümunÉ™lÉ™rdÉ™n hesab olunur. HeykÉ™lin Boubon ÅŸÉ™hÉ™rindÉ™ki Sebasteion adlı monumental tikiliyÉ™ mÉ™xsus olduÄŸu professor JalÉ™ Ä°nanın araÅŸdırmaları ilÉ™ ilk dÉ™fÉ™ müəyyÉ™nləşdirilmiÅŸdi.
2021-ci ildən başlayaraq ABŞ və Türkiyə arasında aparılan birgə istintaq nəticəsində bu tapıntının mənşəyi dəqiq sübut edilib. 2024-cü ilin mayında heykəlin ayağının silikon qəlibi götürülərək Boubon şəhərindəki postamentlərlə tam uyğunluğu sənədləşdirilib. Bununla yanaşı, heykəldən götürülmüş torpaq və qurğuşun-karbon nümunələri, Burdur Arxeologiya Muzeyindəki digər Boubon mənşəli tapıntılarla üst-üstə düşüb.
Münhen yaxınlığında yerləşən Curt Engelhorn Arxeometriya Mərkəzinin professor Ernst Pernickanın rəhbərliyi ilə aparılan analizlər heykəlin Boubon mənşəli olduğunu elmi şəkildə təsdiqləyib.
Klivlend Muzeyi geri addım atdı
Elmi sübutlar fonunda Klivlend İncəsənət Muzeyi heykəlin qaytarılması ilə bağlı hüquqi mübarizədən geri çəkilərək, onun Türkiyəyə repatriasiyasına razılıq verib.
Muzey verdiyi açıqlamada bildirib:
“Bu yeni elmi araÅŸdırmalar olmasaydı, heykÉ™lin Boubon ÅŸÉ™hÉ™rinÉ™ aid olduÄŸu qÉ™ti ÅŸÉ™kildÉ™ sübut edilÉ™ bilmÉ™zdi. MÉ™dÉ™ni irs mÉ™sÉ™lÉ™lÉ™rindÉ™ É™mÉ™kdaÅŸlıq bizim üçün vacib prinsipdir.”
Rəsmi açıqlamalar və beynəlxalq həmrəylik
Manhattan Prokuroru Elvin Bragg bu É™mÉ™kdaÅŸlığı “mÉ™dÉ™ni É™dalÉ™tin tÉ™ntÉ™nÉ™si” kimi dÉ™yÉ™rlÉ™ndirib. Onun sözlÉ™rinÉ™ görÉ™, istintaq çərçivÉ™sindÉ™ yüzlÉ™rlÉ™ sÉ™nÉ™d tÉ™hlil olunub, ÅŸahid ifadÉ™lÉ™ri alınıb vÉ™ mÉ™hkÉ™mÉ™-tibbi ekspertizalar aparılıb.
TürkiyÉ™ MÉ™dÉ™niyyÉ™t vÉ™ Turizm Naziri Mehmet Nuri Ersoy isÉ™ bu hadisÉ™ni sosial media hesabında “tarixi nailiyyÉ™t” adlandırıb:
“Bu heykÉ™lin geri qaytarılması sadÉ™cÉ™ bir artefaktın deyil, mÉ™dÉ™ni kimliyimizin, tariximizin vÉ™ haqlarımızın geri alınmasıdır.”
Türkiyənin mədəni irs strategiyası: Repatriasiya və qoruma
Bu uÄŸur, TürkiyÉ™nin qeyri-qanuni yollarla ölkÉ™dÉ™n çıxarılmış artefaktların geri qaytarılması istiqamÉ™tindÉ™ apardığı siyasÉ™tin bariz nÉ™ticÉ™sidir. “GÉ™lÉ™cÉ™k üçün Ä°rs LayihÉ™si” çərçivÉ™sindÉ™ aparılan arxeoloji qazıntı vÉ™ bÉ™rpa iÅŸlÉ™ri davam etdirilir. MÉ™qsÉ™d 2026-cı ilÉ™ qÉ™dÉ™r arxeoloji tÉ™dqiqatların sayını 800-É™ çatdırmaqdır.
Bundan əvvəl də Boubon mənşəli Roma imperatorları Lusius Verus, Septimius Severus və Karakallanın heykəl və büstləri Türkiyəyə qaytarılıb.
Bu hadisə, mədəni irsin qorunmasında elmin, diplomatiyanın və hüququn sinerjisini göstərən nümunəvi beynəlxalq əməkdaşlıq modeli kimi qiymətləndirilir.
