Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 8 avqust 2025-ci ildə Vaşinqtonda imzaladığı Birgə Bəyannamə, ölkəmizin regiondakı mövqeyini daha da gücləndirəcək bir sənəd kimi qiymətləndirilir. Bəyannamənin Azərbaycanın milli maraqlarına uyğun əsas üstünlükləri aşağıdakılardır:
1. Azərbaycanın Ərazi Bütövlüyünün Beynəlxalq Səviyyədə Təsdiqi
Bəyannamədə BMT Nizamnaməsi və 1991-ci il Almatı Bəyannaməsi əsas götürülərək, Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü bir daha təsdiq edilmişdir.
Ermənistan tərəfi açıq şəkildə Azərbaycanın Xankəndi, Laçın, Kəlbəcər və digər bölgələr üzərində tam nəzarətini tanıyır və heç bir ərazi iddiasının olmadığını qəbul edir.
"Ərazi əldə etmək üçün gücdən istifadənin yolverilməzliyi" prinsipi rəsmiləşdirilərək, Azərbaycanın 2020-ci ildə qazandığı qələbə və sonrakı beynəlxalq müqavilələr (2023-cü il sülh razılaşması) bir daha təsdiq olunur.
2. Naxçıvanla Bağlantının Təmin Edilməsi və Zəngəzur Dəhlizi
Bəyannamədə "Azərbaycanın əsas ərazisi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında maneəsiz rabitə" bəndi xüsusi vurğulanır. Bu, Ermənistan ərazisindən keçəcək Zəngəzur dəhlizinin açılması üçün hüquqi əsas yaradır.
Dəhlizin açılması ilə Azərbaycan Türkiyə və digər türk dövlətləri ilə birbaşa əlaqə quraraq, "Xəzər-Xəzər" və "Şərq-Qərb" nəqliyyat marşrutlarında daha güclü rol oynayacaq.
Ermənistan bu keçidi təmin etmək üçün TRIPP ("Tramp Marşrutu") layihəsi çərçivəsində ABŞ və beynəlxalq investorlarla əməkdaşlıq edəcək. Bu, Azərbaycanın nəqliyyat logistikasını daha da gücləndirəcək.
3. ATƏT Minsk Qrupunun Ləğvi və Azərbaycanın Diplomatik Uğuru
Bəyannamə ilə 30 ildir fəaliyyət göstərən və heç bir nəticə verməyən ATƏT Minsk Qrupunun fəaliyyətinə son qoyulur. Bu, Azərbaycanın uzun illərdir irəli sürdüyü tələbinin qəbulu deməkdir.
Minsk Qrupunun ləğvi, Azərbaycanın Qarabağ məsələsində tam hüquqi və siyasi qələbəsini təsdiq edir və bundan sonra regionda yeni sülh prosesləri yalnız Azərbaycanın suverenliyi çərçivəsində həll olunacaq.
4. ABŞ və Beynəlxalq Əməkdaşlıq İmkanlarının Genişlənməsi
Bəyannamə ABŞ-in Azərbaycanla münasibətlərini "strateji tərəfdaşlıq" səviyyəsinə qaldırır. Bu, Azərbaycanın energetika, təhlükəsizlik və iqtisadi sahələrdə ABŞ ilə daha sıx əlaqələr quracağı anlamına gəlir.
TRIPP layihəsi çərçivəsində ABŞ şirkətlərinin Azərbaycan və Naxçıvana investisiyaları artacaq, bu da ölkə iqtisadiyyatına güclü təkan verəcək.
5. Ermənistanın Azərbaycanın Geosiyasi Xəritəsindəki Rolunu Qəbul Etməsi
Ermənistan bəyannamədə Azərbaycanın regionda lider ölkə olduğunu və onun nəqliyyat-logistik layihələrində iştirak etməyə hazır olduğunu açıq şəkildə qəbul edir.
Bundan sonra Ermənistan Azərbaycanın regional layihələrinə (Xəzər-Dəniz-Qara dəniz marşrutu, Orta Asiya-Avropa əlaqələri) qoşulmaq məcburiyyətində qalacaq.
Bəyannamə Azərbaycanın Qələbəsini Rəsmiləşdirir
Bu sənəd, Azərbaycanın 2020-ci il qələbəsini, 2023-cü il sülh razılaşmasını və regionda qurduğu yeni təhlükəsizlik-siyasi nizamı bir daha təsdiq edir. Azərbaycan nəinki ərazi bütövlüyünü qoruyub saxlayır, həm də Ermənistanı öz geosiyasi layihələrinə tabe edir. ABŞ-in dəstəyi ilə Azərbaycanın Cənubi Qafqazda dominant dövlət kimi mövqeyi daha da möhkəmlənir.
Abbas Pənahov,
YAP Nəsimi rayon təşkilatının sədr müavini
