Giriş

Azərbaycan xalqı 2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsində əldə etdiyi şanlı Zəfərlə yalnız torpaqlarını işğaldan azad etmədi, həm də milli qürurunu, tarixi ədalətini və dövlətçilik iradəsini bərpa etdi. Bu zəfərin mühüm mərhələlərindən biri də 2022-ci il avqustun 26-da Laçın şəhərinin, Zabux və Sus kəndlərinin işğaldan azad olunmasıdır. Həmin tarixdən etibarən 26 avqust “Laçın şəhər günü” kimi qeyd edilir və Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində əbədi olaraq qızıl hərflərlə yazılıb.

Laçının tarixi və strateji əhəmiyyəti

Laçın rayonu Qarabağ və Zəngəzur bölgəsinin qovşağında yerləşən mühüm strateji məkanlardan biridir.

Coğrafi mövqeyi: Laçın Qarabağı Naxçıvan və Şərqi Zəngəzurla birləşdirən əsas qapıdır. Həmçinin Ermənistanla sərhəddə yerləşməsi onu hərbi və siyasi baxımdan həmişə strateji əhəmiyyətli edib.

Tarixi keçmişi: Laçın əsrlər boyu Azərbaycan mədəniyyətinin, folklorunun və aşıq sənətinin beşiyi olmuşdur. Burada qədim qalalar, məbədlər, körpülər və türk-müsəlman mədəniyyətinə aid zəngin irs mövcud idi.
İşğal illəri (1992–2020): 1992-ci ilin mayında Ermənistan silahlı qüvvələrinin hücumu nəticəsində Laçın işğal olundu. Minlərlə sakin doğma yurd-yuvasından didərgin düşdü, rayonun kəndləri, tarixi abidələri dağıdıldı, təbiəti talan edildi. 28 il ərzində Laçın həsrəti xalqımızın yaddaşında sağalmaz yara kimi qaldı.

44 günlük Vətən müharibəsi və Laçına gedən yol

2020-ci ilin sentyabrında başlayan Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycan Ordusu düşmən üzərində tarixi qələbə qazandı. 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata əsasən, Laçın rayonu mərhələlərlə Azərbaycana qaytarıldı.
2020-ci ilin dekabrında Laçının böyük hissəsi azad edildi.

Ermənistanın müvəqqəti istifadəsinə verilmiş Laçın dəhlizi isə sonradan yeni alternativ yolun çəkilməsi ilə əhəmiyyətini itirdi.

2022-ci ilin avqustunda Azərbaycan Ordusu Laçın şəhəri, Zabux və Sus kəndlərində tam nəzarəti təmin etdi.

Prezident İlham Əliyev bu hadisəni Azərbaycan xalqının iradəsinin, dövlətin siyasi-hərbi gücünün və tarixi ədalətin təntənəsi kimi dəyərləndirdi.
26 avqust – Laçın şəhər günü

2022-ci ildən etibarən 26 avqust tarixi rəsmi olaraq “Laçın şəhər günü” elan edilib. Bu günün qeyd olunması bir neçə məna daşıyır:

Tarixi ədalətin bərpası: 30 ilə yaxın davam edən işğal və həsrətə son qoyuldu.

Milli qürurun təntənəsi: Azərbaycan xalqı bir daha sübut etdi ki, heç bir işğal xalqımızın iradəsini sındıra bilməz.

Şəhidlərin xatirəsi: Bu gün həm də Vətən uğrunda canından keçən qəhrəmanların ruhuna ehtiram günüdür.

Böyük qayıdışın simvolu: Laçının azad olunması və şəhər gününün təsis edilməsi yüzlərlə ailənin doğma yurduna dönüşünü təmin edən böyük dövlət proqramının başlanğıcı oldu.
Laçında quruculuq və bərpa dövrü

Azadlıqdan dərhal sonra Laçında genişmiqyaslı bərpa və yenidənqurma işləri aparılmağa başladı. Bu, yalnız yaşayış binalarının tikintisi deyil, həm də müasir şəhərsalma konsepsiyası əsasında yeni bir inkişaf modelidir.

Yeni yaşayış kompleksləri: Laçın şəhərində müasir standartlara cavab verən çoxmənzilli binalar və fərdi evlər inşa olunub. İlk mərhələdə yüzlərlə ailə doğma yurduna qayıdıb.

İnfrastruktur: Su, qaz, işıq, yol və rabitə infrastrukturu tamamilə yenilənib.

Ağıllı şəhər konsepsiyası: “Yaşıl enerji zonası” elan edilən Laçında günəş və hidroenerji layihələri həyata keçirilir.
Laçın Beynəlxalq Hava Limanı: Qarabağın qlobal nəqliyyat-logistika mərkəzinə çevrilməsində mühüm rol oynayacaq bu hava limanı bölgəyə yeni imkanlar açacaq.

Mədəni irsin bərpası: İşğal dövründə dağıdılmış tarixi abidələr bərpa olunur, yeni mədəniyyət mərkəzləri tikilir.

Laçın şəhər gününün mənəvi və siyasi dəyəri

26 avqustun qeyd olunması həm mənəvi, həm də siyasi baxımdan mühüm məna daşıyır:

Mənəvi baxımdan: Bu gün xalqımızın zəfər ruhunu, birliyini və vətənə bağlılığını simvolizə edir.
Siyasi baxımdan: Laçın şəhər günü Azərbaycan dövlətçiliyinin gücünü, regionda yeni geosiyasi reallığın formalaşmasını təsdiqləyir.

Nəticə

26 avqust – Laçın şəhər günü Azərbaycan tarixində qələbə və qayıdışın ən parlaq səhifələrindən biridir. Bu gün:

Dövlətimizin ərazi bütövlüyünü təmin etməsinin,

Ordumuzun gücünün və xalqımızın birliyinin,

Şəhidlərimizin qanı bahasına əldə olunmuş müqəddəs Zəfərin
rəmzi olaraq əbədi yaşayacaq.
Laçın artıq təkcə bir şəhər deyil, Azərbaycanın dirçəliş, birlik və gələcəyə inam simvoludur.

İstəsəniz mən bu məqaləni daha da genişləndirib fəsillər üzrə yaza bilərəm:

Laçının qədim tarixi
İşğal dövründə Laçın
Zəfərə aparan yol
Laçının azadlığı və şəhər günü
Bərpa və Böyük Qayıdış
Laçının gələcək inkişaf perspektivləri

Bayram Xudayarov
Elm və Təhsil Nazirliyi Fizika İnstitutunun əməkdaşı,
"Heydər Əliyev məktəbinin davamçıları" Feysbuk qrupunun təsisçisi və rəhbəri,
YAP-ın fəal üzvü

• Laçın
• Tarixi Qələbə
• Qayıdış