Miçiqan Universitetinin alimləri aşkar ediblər ki, 66 milyon il əvvəl dinozavrların kütləvi şəkildə yox olması təkcə fauna və floraya deyil, həm də planetin mənzərəsinə təsir edib. Nəhənglərin nəsli kəsilməsi çayların məcrasını kökündən dəyişdirən meşələrin sürətlə böyüməsinə yol açıb.
Tədqiqat Communications Earth & Environment (CE&E) jurnalında dərc olunub.
Təbaşir-Paleogen sərhədi fəlakətinə səbəb olan asteroid zərbəsindən əvvəl dinozavrlar “ekosistem mühəndisləri” kimi fəaliyyət göstərirdilər. Onlar bitki örtüyünü tapdalayıb kökündən qoparıb, seyrək otlarla açıq ərazilər qoyublar. Bu şəraitdə çaylar geniş döngələr olmadan sərbəst axırdı. Dinozavrlar yoxa çıxanda meşələr sıxlaşdı və torpaqları sabitləşdirdi. Bu, geniş, dolanan çayların yaranmasına və daşqınların tezliyinin azalmasına səbəb oldu. Bu, geoloji qeydlərdə çöküntü növlərinin kəskin dəyişməsində öz əksini tapır: bataqlıq lilləri və gilləri çay menderlərinə xas olan “zolaqlı” qumdaşı təbəqələri ilə əvəz edildi.
Bu dəyişikliklərin nəsli kəsildikdən dərhal sonra baş verdiyinə dair ən əhəmiyyətli sübut asteroidin daşıdığı element olan iridiumun qeyri-adi dərəcədə yüksək səviyyədə olduğu gil təbəqəsinin aşkarlanmasıdır. Bu nazik təbəqə, dinozavr qalıqları olan qayalar və ilk məməliləri saxlayan təbəqələr arasındakı sərhədlə mükəmməl şəkildə üst-üstə düşürdü.
“Biz göstərdik ki, həyat təkcə iqlimə və tektonikaya cavab vermir, həm də landşaftları dəyişə bilər. Dinozavrlar ekosistemlərə böyük təsir göstərib və onların yox olması çayları və torpaqları dərhal dəyişdirib”, – tədqiqat müəllifi və paleontoloq Luke Weaver deyib.
Elm adamları bu qədim dönüş nöqtəsini bugünkü insanların yaratdığı dəyişikliklərlə müqayisə edirlər. Hazırkı kütləvi yox olmalar və iqlim dəyişikliyi Yerin geoloji tarixində kəskin və görünən iz buraxa bilər.
//Gülnarə Abasova, Editor.az
