"Atəşkəs uğurla başlayıb, amma ikinci mərhələ hələ uzaq görünür..."
Qəzza bölgəsində atəşkəsin ilk mərhələsi - girovların azad edilməsi və bəzi cəsədlərin təhvil verilməsi qısa müddətdə uğurla başa çatdı və bu, həm regional, həm də beynəlxalq diplomatiyada mühüm nailiyyət kimi qiymətləndirilir.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "Əl-Ərəbiyyə" nəşri yazıb.
Atəşkəsin ilkin nəticələri və diplomatik gedişlər
Nəşr qeyd edir ki, ikinci mərhələ - HƏMAS-ın silahsızlaşdırılması, tunellərin məhv edilməsi və Qəzzaya beynəlxalq sülhməramlı qüvvələrin yerləşdirilməsi hələ nəzəri səviyyədədir və praktik icra üçün ciddi çətinliklər var. Trampın planı rəsmi olaraq yalnız ilk mərhələyə, yəni girovların qayıdışına fokuslanıb, sonrakı addımlar isə hələ də razılaşdırılmayıb. Tərəflər arasında mövqelərin uçurumu çox böyükdür və bu, gələcək razılaşmanın real perspektivlərini mürəkkəbləşdirir.
İlk mərhələni uğurlu edən əsas amil Vaşinqton, Qüds və Qahirənin koordinasiyalı fəaliyyəti olub. Lakin ikinci mərhələdə qarşıda duran suallar çoxdur: "ağır silah" anlayışı necə təyin olunacaq, tunellərin dağıdılması kim tərəfindən həyata keçiriləcək və Qəzzanın inzibati strukturları hansı formada yenidən qurulacaq? Bu suallar hələ ki, beynəlxalq və regional aktorlar üçün açıq qalır.
Diplomatik manevrlər və regional vasitəçilik
ABŞ administrasiyası İsrailə təcili sərt addımlar atmamağı və digər təsir vasitələrini - diplomatik və iqtisadi təzyiqləri, vaxt qazanma strategiyasını sınaqdan keçirməyi tövsiyə edir. Məqsəd mərhələli irəliləyişlərlə daha geniş razılaşma üçün şərait yaratmaqdır. Misir isə Qahirədə fəal rol oynamağa hazırdır: həm siyasi təzyiq vasitəsi, həm də praktiki protektorat funksiyası təklif olunur. Misir axtarış-qurtarma qruplarını Qəzzaya göndərməklə cəsədlərin tapılmasını sürətləndirmək niyyətindədir və bu, həssas məsələlərin həllində kritik əhəmiyyət kəsb edə bilər.
İsrailin daxilində də təzyiqlər mövcuddur: bəzi planlar tikinti materiallarının çatdırılmasının dayandırılması və Rafah keçidinin hərəkətə məhdudiyyət qoyulmasını nəzərdə tutur. Bu addımlar təhlükəsizlik baxımından başa düşüləndir, lakin humanitar bərpa və regionda uzunmüddətli stabilliyə mənfi təsir edə bilər. HƏMAS isə silahsızlanma tələbinə qəti etiraz edir və müqavimət hüququnu beynəlxalq hüquq və dini əsaslarla müdafiə edir. Xaricdəki nümayəndələr bildirir ki, məcburi silahsızlanma yeni qüvvələrin ortaya çıxmasına və uzunmüddətli destabilizasiyaya yol aça bilər.
Risklər, perspektivlər və Trampın diplomatik rolu
Ən mürəkkəb məsələlər texniki və hüquqi xarakter daşıyır: "ağır silah"ın təyini, tunellərin məhv edilməsi və Qəzza inzibati strukturlarının yenidən formalaşdırılması. Beynəlxalq qüvvələrin yerləşdirilməsi isə mandat, iştirakçı ölkələrin razılığı və təhlükəsizlik təminatlarını tələb edir. Qısa perspektivdə prioritetlər bunlardır: girov məsələlərinin tamamlanması, cəsədlərin axtarışı və humanitar yardımın davamlılığı. Uzunmüddətli perspektivdə isə əsas sual HƏMAS-ın siyasi və idarəetmə səviyyəsində necə mövcud olacağı və Qəzzanın idarəetmə modelinin hansı formatda formalaşacağıdır.
ABŞ prezidenti Donald Tramp atəşkəsin saxlanması və diplomatik manevr imkanlarını genişləndirməyə yönəlmiş açıqlamalar verib. O, ABŞ-ın birbaşa hərbi müdaxilə etməyəcəyini, lakin "çox yaxın tərəflərin" prosesdə iştirak edəcəyini qeyd edib. Eyni zamanda Tramp "Tomahawk" raketlərinin Ukrayna müdafiəsinə verilməsi və yaxın həftələrdə Putinlə görüş ehtimalı barədə fikirlər səsləndirib. Onun siyasi ritorikası və hərəkətləri regionda aktorları inandırmaq və atəşkəsin davamlılığını təmin etmək məqsədi daşıyır.
Hazırda atəşkəsin ilk mərhələsi uğurla yekunlaşıb, lakin daha mürəkkəb addımlar (silahsızlanma, beynəlxalq qüvvələr, tunellərin məhv edilməsi) üzərində ciddi fikir ayrılıqları qalır. Vaşinqton, Qahirə və Qüds arasında balanslı və mərhələli yanaşma axtarışı davam edir. Bu proses həm siyasi iradə, həm də praktik icra qabiliyyəti tələb edir və qarşıda duran risklər - silahsızlanmanın yarımçıq qalması, infrastruktur arxasında gizlənən təhlükələr və regional maraqların ziddiyyəti hələ də aktuallığını qoruyur.
