Bakı.Trend:
Müstəqillik əldə etdikdən sonra Qazaxıstan neft sənayesindəciddi problemlərlə üzləşib.
Trend xəbərverir ki, bunu Qazaxıstan Polimer Materiallar və Texnologiyaİnstitutunun EOR Mərkəzinin rəhbəri Marat Sağındıkov bu gün Bakıdakeçirilən SPE 2025 Xəzər Texniki Konfransında deyib.
O, əvvəlcə Qazaxıstanın neft sənayesi və iqtisaditənzimləmələrdəki çətinliklərdən danışıb:
"1960–1970-ci illərdə Qazaxıstan nefti əsasən Sovet İttifaqınındaxili bazarı üçün istehsal olunurdu. Ölkədə neft emalı zavodlarıyox idi və istehsal olunan neft Omsk və Samara (Rusiya)istiqamətinə boru kəmərləri vasitəsilə daşınaraq orada emalolunurdu. Qazaxıstanın neftini qlobal bazara çıxaran bir borukəməri mövcud deyildi və dünya bazarına çıxan bütün neft Rusiyadantəmin olunurdu".
O bildirib ki, müstəqillik əldə etdikdən sonra Qazaxıstan ciddiproblemlərlə üzləşdi:
"Həmin dövrdə Energetika naziri və daha sonra Baş nazir olmuşBalgimbay Nurman ölkəyə gələn investorlara, məsələn, "Chevron",ENI, "Shell", "Lukoil" və digərlərinə qarşı böyük çətinliklərinneftin qlobal bazara daşınması olduğunu bildirdi. Bu problemi həlletmək üçün yeni nəqliyyat xətti – KTК (Kaspian boru kəməri)tikildi. Bununla yanaşı, ölkənin öz neft emalı sahəsi hələ dəRusiyanın zavodlarına bağlı qaldı".
O qeyd edib ki, Sovet İttifaqı dağılsa da, təchizat zənciridəyişmədi və nəticədə Qazaxıstanın daxili bazarı üçün xam neftçatışmazlığı yarandı:
"Ölkənin neft sənayesi dövlət tərəfindən ciddi şəkildətənzimlənir. Kashagan, Tengiz və Karachaganak kimi böyük layihələristisna olmaqla, ölkədəki təxminən 150 neft yatağı və 50-dən çoxoperator, nefti yerli emal zavodlarına dünya bazar qiymətlərindənüç dəfə ucuz qiymətlərlə təmin etməyə məcburdur. Bu səbəbdən qazstansiyalarında yanacaq qiymətləri Azərbaycanın qiymətlərindən ikidəfədən, Özbəkistanın qiymətlərindən isə üç dəfə ucuzdur və Avropabazarının qiymətlərindən dörd dəfə aşağıdır.
Bu qiymətlər operatorların gəlirlərini ciddi şəkildə azaldır vəmaliyyələşdirmə problemlərinə səbəb olur. Hətta adi əməliyyatlar,məsələn, quyuların təmiri və işlərin yenilənməsi də maliyyəçatışmazlığı səbəbindən çətinliklərlə üzləşir, çünki bütünavadanlıq və işçi maaşları xarici valyuta ilə ödənilir".
Marat Sağındıkov vurğulayıb ki, əsas problem iqtisadiyyat vətənzimləmələrdir:
"Hökumət bu məsələlərin fərqindədir, lakin sosial təzyiqlərsəbəbindən məsələnin həlli çətindir. Məsələn, 2022-ci ilinyanvarında LNG qiymətlərini artırmaq cəhdi ölkədə ciddi etirazlarasəbəb olmuşdu. Bu, neft və qaz qiymətlərinin həm sosial, həm dəqlobal bazar qaydalarına uyğun tənzimlənməsi məsələsini həqiqətənçətinləşdirir.
Bu problemlər yalnız Qazaxıstana xas deyil, bənzər çətinliklərdigər ölkələrdə də mövcuddur və həlli asan görünmür".
