ain.az bildirir, Qaynarinfo saytına əsaslanaraq.
Həyatınızda verdiyiniz ən riskli qərar nə olub? Yeni bir araşdırmanın nəticələrinə görə, bir çox insan üçün cavab "işi tərk etmək” və ya "yeni bir işi qəbul etmək” olur. Təbii ki, aramızda 5G texnologiyasının yüksəlişi kimi mövzulardan qaynaqlanan narahatlıqlarla mübarizə aparan az sayda insan da var.
Qaynarinfo xəbər verir ki, amma "risk” anlayışınız nə olursa olsun, Sürix Universitetindən tədqiqatçıların yeni işində bu suala dəqiq cavab tapmaq ehtimalı yüksəkdir. Tədqiqatın müəlliflərindən psixologiya professoru Renato Frey keçən həftə etdiyi açıqlamada bildirdi: "Əsas məqsədimiz insanların real həyatda yaşadıqları təcrübələrdən faydalanmaq idi".
Frey və iş yoldaşı Olivia Fişer qərar psixologiyası sahəsində çalışırlar və xüsusilə "risk və qeyri-müəyyənliklə dolu müasir dünyada insanların necə seçim etdiklərini” araşdırırlar. Lakin bu sahədə tədqiqat aparmaq üçün insanların nəyi riskli və ya qeyri-müəyyən hesab etdiklərini bilmək lazımdır. İndiyədək bu mövzuda yetərli məlumatımız olmadığı üçün tədqiqatçı cütlük bu boşluğu doldurmağa qərar verib.
Risk barədə bildiklərimiz və fərziyyələrimiz
Frey və Fischer insanların riskli hesab etdiyi qərarları tədqiq edən ilk şəxslər deyil. Amma Frey deyir ki, bu tip keçmiş araşdırmalar adətən "yuxarıdan aşağıya” yanaşma ilə aparılıb. Yəni tədqiqatçılar özləri riskli hesab etdikləri ssenariləri hazırlayıb, iştirakçıların reaksiyasını müşahidə edirlər.
Lakin iki fərdin risk anlayışının tamamilə fərqli olması ciddi problem yaradır. Frey deyir: "Gülərək desək, köhnəlmiş faktları araşdırma riski var və bu "riskli” fərziyyə ssenarilərinin əsasını təşkil edən nəzəriyyələrin adətən onilliklər əvvəlki dövrlərə aid olduğunu qeyd edir. Müasir insanların həyatı 1980-ci illərdəki insanlardan tamamilə fərqlidir. Xəstəliklərimiz, temperatur hissimiz, ünsiyyət formamız və hətta bədən standartlarımız fərqlidir. Buna görə də riskli hesab etdiyimiz şeylərin də dəyişdiyini düşünmək çox məntiqlidir".
Aradakı bu fərqi başa düşmək isə olduqca sadədir – sadəcə insanlara bunu soruşmaq kifayətdir. Frey və Fişer üç müxtəlif təcrübədə ümumilikdə 4.380 nəfərlə sorğu aparıblar. İştirakçılardan ya öz həyatlarında verdikləri riskli qərarı (və ya almamağa qərar verdikləri bir qərarı), ya da insanların bir mərhələdə qarşılaşıb qəbul edə biləcəyi (və ya rədd edə biləcəyi) riskləri göstərmələri istənilib. Uzun bir siyahı toplandıqdan sonra iştirakçılardan bu qərarlarla nə qədər tez-tez qarşılaşdıqlarını və qərar anı gələndə ümumiyyətlə hansı istiqamətə meyl etdiklərini qiymətləndirmələri istənilib.
Nəticələr və əsas tapıntılar
Əldə olunan nəticə müasir dünyada qarşılaşılan "100 riskli seçimin qısa inventarı” oldu. Nəticələrin olduqca sıradan olması da diqqət çəkir. Həyatımızı təsir edən qərar növlərinin "təəccüblü dərəcədə sabit” olduğunu bildirən Frey deyir ki, bu tədqiqat Covid-19 pandemiyasını da əhatə etsə belə, bu sabitlik pozulmayıb.
Bizi ən çox gərginləşdirən şey: Peşəkar qərarlar
Nəticələrə görə ən riskli seçim ilə ikinci ən yaxın seçim arasında böyük fərq var. Siyahının ilk iki yerində, digər bütün seçimləri ən az təxminən 2 qat fərqlə geridə qoyan "yeni bir işi qəbul etmək” və "mövcud işi tərk etmək” qərarları var. Hətta peşəkar qərarlar ümumilikdə insanları ən çox gərginləşdirən sahə kimi görünür və bildirilen qərarların təxminən üçdə biri bu sahəyə aiddir. İkinci ən yaygın sahə olan sağlamlıq yalnız 18% nisbətində qalır.
Bu tapıntı belə tədqiqatın dəyərini göstərir. Frey bildirir ki, qərar tədqiqatlarındakı mövcud sual boşluqları bəzən insanların ən çox sağlamlıq və ya boş vaxtları barədə narahat olduğunu fərz etsə də, məlumatlarımıza görə vəziyyət tam tərsi kimi görünür: "İnsanlar öncəliklə peşəkar riskli seçimləri düşünürlər".
Qərarlar yaş və cinsə görə fərqlənir
Lakin iş yalnız bu məlumatı üzə çıxarmadı. Qarşılaşdığımız ən riskli qərarların əvvəl yetərincə qiymətləndirilməmiş yaş və cins kimi xüsusiyyətlərə görə də dəyişdiyi görüldü. Bəziləri intuitiv olaraq məntiqlidir: Gənclər, yeni bir iş tapmadan mövcud işi tərk etməyi daha riskli hesab edir, yaşlı insanlar isə yeni bir pozisiyaya keçməyi daha riskli görürlər. Bu fərq, iştirakçıların karyera irəliləyişləri ilə də uyğun görünür.
Aydın
Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün ain.az saytını izləyin.
