2025-ci ilin noyabr ayında elm dünyasında mühüm bir addım atılıb. Belə ki, beynin kompleks strukturlarını laboratoriya şəraitində daha dəqiq təhlil etməyə imkan verən yeni bir texnologiya miBrain 3D model platforması hazırlanıb.
AzEdu.az-ın araşdırmasına görə, bu yenilik, insanın induksiya olunmuş pluripotent kök hüceyrələrindən (iPS cells) istifadə etməklə real beyin toxumasına bənzər 3D sistemin yaradılması ilə mümkün olub.
Tədqiqatçılar bu modelə müxtəlif növ neyronlar, astrositlər və digər dəstəkləyici hüceyrələri daxil edərək, beynin mikroətraf mühitini maksimum səviyyədə imitasiyaya nail olublar. miBrain adlanan bu platforma, təkcə anatomik strukturu deyil, eyni zamanda sinir hüceyrələrinin bir-biri ilə əlaqəsini, elektrik impuls ötürməsini və müxtəlif reaksiyalarını da modelləşdirə bilir.Bu texnologiyanın praktiki əhəmiyyəti isə olduqca böyükdür.
Alzheimer, Parkinson, ALS kimi nevrodejenerativ xəstəliklərin patogenezini öyrənmək üçün effektiv laboratoriya modeli təmin edir.Xərçəng hüceyrələrinin (məsələn, glioblastoma) beyində necə yayıldığını, hansı mühitlərdə daha aqressivləşdiyini təhlil etməyə imkan verir.
Yeni dərman preparatlarının təhlükəsizliyi və effektivliyi real insan beyin hüceyrələrinə yaxın toxuma mühitində test edilə bilər. Fərdi və genetik fərqlərə əsaslanan “fərdiləşdirilmiş tibbin” tətbiqi üçün mühüm platforma rolunu oynayır.
Alimlər qeyd edirlər ki, bu cür 3D toxuma modelləri həm də etik baxımdan vacibdir, çünki heyvanlar üzərində aparılan təcrübələrin bir hissəsini əvəz edə və daha insani alternativlər təqdim edə bilər.
Nəticə etibarilə, miBrain 3D platforması insan beyni haqqında anlayışlarımızı laboratoriya şəraitində bir neçə addım irəli aparmaqla yanaşı, müasir tibb və biologiyada nevroloji və onkoloji xəstəliklərin öyrənilməsində inqilabi dönüş nöqtəsi ola bilər. Bu yenilik gələcəkdə müalicə üsullarının inkişafı və yeni terapiyaların hazırlanması baxımından əvəzsiz rol oynayacaq.
