BAKI, 25 dekabr. TELEQRAF
ABŞ Milli Təhlükəsizlik Arxivi Rusiya və ABŞ prezidentləri Vladimir Putin və Corc Buş arasında keçirilən görüşlər və təmaslardan ibarət məxfi sənədlər toplusunu dərc edib.
Teleqraf xəbər verir ki, Putin və Buş arasında 2001-ci il iyunun 16-da Sloveniyada Brno qəsrində keçirilən məhdud, iki nəfərlik görüşün rəsmi hesabatında İran ABŞ-Rusiya münasibətlərində əsas məsələlərdən biri kimi qaldırılıb.
Sənədlərin mətninə görə, iki prezident görüş zamanı ABŞ-Rusiya münasibətlərindəki ən vacib məsələləri müzakirə ediblər. Bunlar arasında strateji sabitlik, ballistik raket əleyhinə müqavilə, nüvə silahlarının yayılmaması, Şimali Koreya və NATO-nun genişlənməsi ilə yanaşı, İran mövzusu da xüsusi olaraq qeyd edilib.
Söhbət əsnasında Buş İranla bağlı narahatlığını açıq şəkildə ifadə edərək deyib: “İranla bağlı narahatam. Bu ölkəyə silah çatdırmaq sizə də zərər verə bilər. Hazırda edə biləcəyim çox şey yoxdur”.
Rusiya lideri texnologiya transferi məsələsinə toxunaraq qeyd edib: “Raket texnologiyasının İrana transferini məhdudlaşdıracağam”.
İranla bağlı söhbətin ən vacib hissəsi Putinin Tehranın nüvə proqramı ilə bağlı açıq açıqlamaları olub: “Şübhəsiz ki, onlar nüvə silahı əldə etmək istəyirlər”.
Söhbət zamanı ABŞ-nin o vaxtkı dövlət katibi Kondoliza Rays Vaşinqton və Moskvanın fundamental bir prinsip üzərində razılığa gəldiyini vurğulayıb: “Heç kim İranın nüvə silahı əldə etməsini istəmir və biz İranın nüvə silahı əldə etməsinin qarşısını almaq üçün əlimizdən gələni etməliyik”.
Söhbətin digər hissəsində İranla necə davranmaq barədə fikir ayrılıqları yaranıb. Rays soruşub ki, Rusiya baxımından İran məsələsini BMT Təhlükəsizlik Şurasına göndərməyin vaxtı hələ çatmayıb?
Rusiyanın mövqeyini izah edən Putin bildirib ki, Moskva İran məsələsinin Təhlükəsizlik Şurasına tələsik göndərilməsinin Tehranın Şimali Koreyanın yolu ilə getməsinə səbəb olacağından narahatdır. O xəbərdarlıq edib ki, əgər İran həqiqətən nüvə silahı əldə etməyə çalışırsa və vəziyyət nəzarətdən çıxsa, hərbi əməliyyata əl atılmalı olub-olmaması, bunu kimin etməli olduğu və hansı kəşfiyyat məlumatlarına əsaslanmaq da daxil olmaqla çətin suallar ortaya çıxacaq.
Cavab olaraq Buş ABŞ-nin narahatlığının təkcə beynəlxalq hüququn pozulması ilə bağlı olmadığını, həm də İranın Paris Sazişi kimi razılaşmalara razılıq verdiyini, sonra onlardan çıxdığını deyib. O, İranın davranışının etimadı sarsıtdığını və Vaşinqton üçün ciddi narahatlıq doğurduğunu vurğulayıb.
Müzakirə zamanı hərbi seçim də qaldırılıb. Buş deyib: “Hərbi seçim pis bir seçimdir, amma onu tamamilə müzakirədən çıxarmaq olmaz”.
Sənədin digər bir hissəsində İranın nüvə fəaliyyətinə toxunulur. Buş bildirib ki, İran Natanzda zənginləşdirmə aparmaqda şübhəli bilinərsə, obyekt potensial hədəf hesab edilə bilər. Putin cavab olaraq laboratoriyalarda dəqiq nəyin olduğunun hələ də məlum olmadığını və İranın Pakistan da daxil olmaqla xarici şəbəkələrlə əməkdaşlığının narahatlıq doğurduğunu qeyd edib və əlavə edib ki, mövcud məlumata görə, İran sentrifuqalarında Pakistan mənşəli uran tapılıb.
İranla bağlı bölmələrin sonunda Buş bir daha təkrarlayıb ki, ABŞ-nin dini ekstremistlərin əlində nüvə silahının olmasına ehtiyacı yoxdur və İran hazırda bu cür qüvvələr tərəfindən idarə olunan bir ölkədir.
