"İnternet hər şeyi tapmağa kömək edə bilər, amma erudisiya onları düzgün qavrayıb, dəyərə çevirmək bacarığıdır..."
Müasir texnologiyalar hər şeyi xatırlamaq zərurətini azaltsa da, erudisiya hələ də düşünmək, əlaqə qurmaq və uğur qazanmaq üçün əsas amildir.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "skillbox.ru" nəşri yazıb.
Erudisiya nədir və nə üçün önəmlidir?
Erudisiya insanın müxtəlif sahələrə aid bilikləri əlaqələndirib, uyğun vəziyyətlərdə onları tətbiq etmə bacarığıdır. Bu, təkcə ensiklopedik faktların toplusu deyil, həm də onların mənimsənilməsi, düşüncəyə və davranışa çevrilməsidir.
Belə insanlar istənilən söhbətdə iştirak edə bilir, maraqlı nümunələr gətirir, tarixlə bu günü birləşdirə bilir. Erudisiya insanın doğuşdan malik olduğu keyfiyyət deyil. O, kitablar, müşahidə, təhsil, ünsiyyət və həyat təcrübəsi nəticəsində zamanla formalaşır.
Erudisiya və intellekt: fərq nədədir?
İntellekt informasiyanı tez qəbul və analiz etmək, məntiqi nəticələr çıxarmaq qabiliyyətidir. IQ testləri məhz bu bacarığı ölçür: yaddaş, diqqət, sürətli təfəkkür. Erudisiya isə daha çox kontekstdə düşünmək, faktlar arasında məna qurmaq və onları vaxtında xatırlayıb tətbiq etməkdir.
Bir insan yüksək IQ-yə sahib ola bilər, amma erudisiya zəifdirsə, bu məlumatları real həyatda necə istifadə etməyi bilməyə bilər. Bu fərqi əks etdirən tipik obraz "Big Bang Theory" serialındakı Şeldon Kuperdir.
Niyə erudisiya müasir dövrdə də gərəklidir?
1. Karyera və peşəkar inkişaf üçün
Texnologiyalar inkişaf etsə də, düşünmə və qərarvermə funksiyasını maşınlar deyil, insanlar yerinə yetirir. Geniş dünyagörüşünə malik insan:
- daha tez öyrənir,
- qeyri-müəyyən vəziyyətlərdə inamla qərar verir,
- müxtəlif sahələrdən olan insanlarla asan ünsiyyət qurur.
"Harvard Business Publishing"in müəllifi Mark Maron qeyd edir: "Müasir liderdən gözləntilər çoxşaxəlidir - analitik təfəkkür, rəqəmsal savad, maliyyə bilikləri, strateji planlama və sosial intellekt".
"World Economic Forum"-un məlumatına görə, çoxsahəli bilik yaxın gələcəyin əsas bacarıqlarından biri olacaq.
2. İnsanlararası münasibətlərin inkişafı üçün
Erudit insan:
- istənilən mövzu ətrafında söhbəti davam etdirə bilir,
- müxtəlif çevrələrdə rahatlıqla ünsiyyət qura bilir,
- daha tez etibar və empatiya yarada bilir.
Məsələn, Avstraliya universitetinin araşdırmasına görə, gender bərabərliyi yüksək olan ölkələrdə (məs. Finlandiya, ABŞ), kişilər ali təhsilli qadınları daha çox uzunmüddətli münasibət üçün cəlbedici hesab edir. Eyni meyl qadınlarda da müşahidə olunur.
3. Yaradıcılığın əsas mənbəyi kimi
Amerikalı psixoloq C.P. Gilfordun araşdırmalarına əsasən, bilgi müxtəlifliyi insanın həm məntiqi (konvergent), həm yaradıcı (divergent) düşünmə qabiliyyətini artırır. Fərqli sahələrə dair məlumatlar arasında əlaqə qurmaq bacarığı yeni ideyaların yaranmasına zəmin yaradır.
Erudisiyanı necə ölçmək və inkişaf etdirmək olar?
Testlər:
Erudisiya üçün universal test yoxdur, lakin ümumi səviyyəni müəyyənləşdirmək üçün müxtəlif sahələr üzrə bilik testləri mövcuddur:
"Nə qədər eruditsiniz?" testi - 20 sual, kimya, ədəbiyyat, coğrafiya və s.
“Nə? Harada? Nə zaman?” oyununun sualları - real intellektual yarışların nümunələri.
"Arzamas" layihəsinin humanitar testləri - ədəbiyyat, tarix, musiqi və kino üzrə.
İnkişaf yolları:
1. "Öyrənməyi öyrənmək":
- Özünə suallar vermək
- Aktiv şəkildə informasiyanı emal etmək
- Qavrama mexanizmini anlamaq (Barbana Oklinin metodikasına əsasən).
2. Fərqli insanlarla ünsiyyət
- Müxtəlif peşələrdən və təcrübədən olan insanlarla söhbət
- Yeni baxış bucaqları qazanmaq
- Empatiya və anlayışın artması
3. Səyahət və mədəniyyətlərarası təcrübə
- Digər xalqların dünyagörüşü ilə tanışlıq
- Öz fikirlərini daha geniş kontekstdə qiymətləndirmək imkanı
4. Tənqidi təfəkkürü inkişaf etdirmək
- Faktları sorğulamaq
- Alternativ baxışlar axtarmaq
- Mənbələrin etibarlılığını analiz etmək
Məşhur kitab: "Tənqidi düşüncə" - müəlliflər R. Paul və L. Elder.
Erudisiya sadəcə çox bilmək deyil, nəyi, nə vaxt və necə istifadə etməyi bilməkdir. O, həm peşəkar, həm sosial, həm də şəxsi həyatda daha dərin anlam, daha uğurlu qərarlar və daha zəngin münasibətlər qurmağa imkan verir. İnternet hər şeyi tapmağa kömək edə bilər, amma erudisiya onları düzgün qavrayıb, dəyərə çevirmək bacarığıdır.
