Dünyada bir ilk olduğuna inanılan, sıfırdan insan həyatının struktur bloklarını yaratmaq üçün mübahisəli bir layihə başladı.
Tədqiqat dizayner körpələrə və ya gələcək nəsillərdə gözlənilməz dəyişikliklərə səbəb ola biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlara görə bu günə qədər tabu sayılırdı.
Lakin indi dünyanın ən böyük tibbi xeyriyyə təşkilatı olan “Wellcome Trust”, bir çox sağalmaz xəstəliklərin müalicəsini sürətləndirməklə zərərdən daha çox fayda gətirmək potensialına malik olduğunu bildirərək, layihəni başlatmaq üçün ilkin olaraq 10 milyon funt-sterlinq qrant verib.
Layihənin bir hissəsi olan Kembricdəki MRC Molekulyar Biologiya Laboratoriyasından Culian Seyl “BBC News”a bildirib ki, tədqiqat biologiyada növbəti nəhəng sıçrayışdır.
“Göy həddidir. Biz insanların daha az xəstəliklə qocalmasına imkan verəcək müalicə üsullarına baxırıq. Biz bu yanaşmadan qaraciyər və ürək kimi zədələnmiş orqanları, hətta immunitet sistemini bərpa etmək üçün istifadə edə biləcəyimiz xəstəliklərə davamlı hüceyrələr istehsal etmək üçün istifadə etmək istəyirik”, – Seyl deyib.
Lakin qorxular var ki, tədqiqat təkmil və ya dəyişdirilmiş insanlar yaratmaq istəyən saxta tədqiqatçılara yol aça bilər.
Layihənin təfərrüatları insan DNT-sindəki molekulların xəritəsini tərtib edən İnsan Genomu Layihəsinin tamamlanmasının 25-ci ildönümündə “BBC News”a verilib.
İnsan Genomu Layihəsi elm adamlarına bütün insan genlərini barkod kimi oxumağa imkan verdi. Sintetik İnsan Genomu Layihəsi adlanan yeni iş potensial olaraq bunu irəliyə doğru nəhəng sıçrayış edir. Layihə tədqiqatçılara yalnız bir DNT molekulunu oxumağa deyil, həm də onun parçalarını, bəlkə də bir gün hər şeyi sıfırdan molekul-molekulyar yaratmağa imkan verəcək.
Layihənin işi yalnız sınaq boruları və stəkanlarla məhdudlaşacaq və sintetik həyat yaratmaq cəhdi olmayacaq. Lakin texnologiya tədqiqatçılara insan həyat sistemləri üzərində görünməmiş nəzarət imkanı verəcək.
***
Layihənin tibbi faydaları olsa da, təaxribatçıların texnologiyadan sui-istifadə etməsinə heç nə mane ola bilməz.
Süni insan xromosomları yaratmaq üçün bir üsul hazırlayan Edinburq Universitetinin genetiki professor Bill Ernşova görə, onlar bioloji silahlar, təkmil insanlar və hətta insan DNT-si olan canlılar yaratmağa cəhd edə bilərlər.
