2025-ci ilin avqust ayı etibarilə bəşəriyyət tarixinin ən təhlükəli mərhələlərindən birinə qədəm qoyub. Nüvə silahlarının miqdarı və daşıyıcı imkanlar artmaqda davam edir.
Turkustan.az Musavat.com-a istinadən xəbər verir ki, BMT və beynəlxalq nəzarət mexanizmləri bu yarışın qarşısında aciz qalıb. Üstəlik, Rusiya-Ukrayna müharibəsi, Tayvan böhranı, Hindistan-Pakistan toqquşmaları və İran-İsrail gərginliyi nüvə düyməsinin yanlış zamanda basılma ehtimalını getdikcə reallığa çevirir.
Dünyada hazırda 9 ölkə nüvə silahına sahibdir. Bu dövlətlərin bəzi başlıqları döyüş vəziyyətindədir, bəziləri ehtiyatda saxlanılır, bir hissəsi isə emal üçün ayrılıb.
Ölkə Ümumi başlıq sayı Döyüş mövqeyində Ehtiyatda Emal üçün
Nüvə arsenalının növləri
• Strateji silahlar: Qitələrarası raketlər, strateji bombardmançılar və nüvə sualtı gəmiləri ilə daşınır.
• Taktiki silahlar: Döyüş meydanında istifadə üçün nəzərdə tutulub, daha az dağıdıcıdır, lakin risk daha yüksəkdir.
• Yüksək texnologiyalar: Rusiya “Poseydon” sualtı dronlarını, Çin isə hipersəsli “DF-ZF” raketlərini test edir.
Nüvə müharibəsi başlasa nə olar?
• Rusiya–ABŞ qarşıdurması: Cəmi 100 başlığın mübadiləsi dünya iqlimini çökdürə bilər – “nüvə qışı” gələcək.
• Çin–ABŞ Tayvan ssenarisi: Pekin Tayvana hücum edərsə, ABŞ-ın cavab reaksiyası regionu nüvə zolağına çevirə bilər.
• Hindistan–Pakistan: 170-ə yaxın başlıq qarşılıqlı sərhəd toqquşmalarında istifadə riski daşıyır.
• İran–İsrail: İsrailin 90 başlıqdan ibarət “susqun arsenalı” və İranın mümkün silahlanma niyyəti regionu qaynayan qazana çevirib.
Azərbaycan prizmasında təhlükə
Azərbaycan birbaşa nüvə silahına sahib olmasa da, bu silahların yerləşdiyi bölgələrin və hərbi qarşıdurmaların mərkəzindədir. Aşağıdakı ssenarilər Azərbaycanın təhlükəsizlik balansını poza bilər:
• Rusiya ilə gərgin münasibətlər fonunda: Moskva Ermənistandakı nüvə daşıyıcı imkanlarını artırarsa, bu, region üçün həyəcan siqnalıdır.
• İran–İsrail qarşıdurması: Cənub sərhədlərində baş verəcək istənilən nüvə qarşıdurması Azərbaycanın enerji infrastrukturu və logistik təhlükəsizliyi üçün təhlükə yarada bilər.
• NATO–Rusiya toqquşması: ABŞ-ın nüvə başlıqlarının yerləşdiyi Türkiyə ilə strateji müttəfiqliyimiz bizi dolayı hədəfə çevirə bilər.
Süni intellekt və nüvə qərarları
2025-ci ildən etibarən ABŞ, Çin və Rusiya süni intellekt əsaslı komanda sistemləri sınaqdan keçirir. Bu, insan səhvlərini azaltmaq məqsədi daşısa da, kritik anda “yanlış siqnal” təhlükəsini artırır. Bir yanlış interpretasiya milyonlarla insanın ölümünə səbəb ola bilər.
İnsanlıq bu gün tarixdə bəlkə də ilk dəfə real miqyasda özünü məhv etmək imkanına bu qədər yaxın olub. BMT-nin xəbərdarlığına baxmayaraq, nüvə silahları ilə bağlı şəffaflıq yoxdur. Azərbaycan kimi regional güclər isə beynəlxalq diplomatik aktivliyi artırmalı, bölgədə təhlükəsizlik arxitekturasının yenidən qurulmasına töhfə verməlidir.
