Azərbaycanın növbəti tarixi nailiyyəti - Vaşinqtonda imzalanan sülh müqaviləsi

Prezident İlham Əliyev: “Bu gün tarixi gündür, sülh günüdür” – Vaşinqtonda Azərbaycan–Ermənistan Sülh Müqaviləsi imzalandı
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Bu gün tarixi gündür, sülh günüdür” bəyanatı 2025-ci ilin ən mühüm hadisələrindən biri kimi yadda qalacaq. ABŞ-ın paytaxtı Vaşinqtonda Azərbaycan və Ermənistan arasında illərdir davam edən münaqişəyə son qoyan sülh müqaviləsinin imzalanması ilə regionun gələcəyi üçün yeni səhifə açıldı.

Bu sənəd təkcə iki ölkə arasındakı mübahisələri sonlandırmaqla kifayətlənmir, həm də Cənubi Qafqazda 30 ildən artıq davam edən gərginliklərdən sonra sabitlik, əməkdaşlıq və inkişaf dövrünün başlanğıcını rəsmi şəkildə təsdiqləyir.

Tarixi fon – Qələbədən sülhə gedən yol

Azərbaycan–Ermənistan münaqişəsi XX əsrin sonlarından başlayaraq bölgənin siyasi gündəmini müəyyən edən əsas məsələ olub. 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan torpaqlarının işğalı, Xocalı faciəsi və yüz minlərlə insanın məcburi köçkün vəziyyətinə düşməsi ölkəmizin yaddaşına dərin izlər qoydu.

2020-ci ildə baş vermiş 44 günlük Vətən müharibəsi isə tarixi dönüş nöqtəsi oldu. Azərbaycan ordusu işğala son qoydu, ərazi bütövlüyümüzün bərpası beynəlxalq miqyasda tanındı. 2023-cü ilin sentyabr ayında isə qalan separatçı ocaqları da ləğv edilərək suverenlik tam təmin edildi.

Bununla belə, müharibənin bitməsi sülhün avtomatik təmin olunması demək deyildi. Siyasi iradə, diplomatik səbr və beynəlxalq əməkdaşlıq tələb olunurdu. Prezident İlham Əliyevin qətiyyətli mövqeyi və ardıcıl diplomatik təşəbbüsləri məhz bu nəticəyə gətirib çıxardı.

Vaşinqton danışıqlarının əhəmiyyəti

Vaşinqton görüşü tərəflər arasında aparılan uzunmüddətli danışıqların kulminasiya nöqtəsi oldu. ABŞ tərəfi vasitəçilik edərək hər iki ölkənin razılaşmaya gəlməsi üçün şərait yaratdı.

İmzalanmış sülh müqaviləsi bir sıra əsas bəndləri ehtiva edir:

Dövlətlərin ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin qarşılıqlı tanınması;

Sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası prosesinin başlanması;

Nəqliyyat və iqtisadi kommunikasiyaların açılması;

Humanitar məsələlərin həlli, o cümlədən itkin düşmüş şəxslərin taleyinin aydınlaşdırılması;

Xalqlar arasında etimadın möhkəmləndirilməsi və gələcək əməkdaşlıq mexanizmlərinin yaradılması.

Bu sənəd faktiki olaraq Cənubi Qafqazda yeni siyasi və iqtisadi nizamın bünövrəsini qoyur.

Prezident İlham Əliyevin bəyanatı – güc mövqeyindən sülh
İmzalanma mərasimində çıxış edən Prezident İlham Əliyev vurğuladı:

“Bu gün tarixi gündür, sülh günüdür. Biz müharibəni qalib kimi başa vurduq və indi regiona qalib sülhünü gətiririk.”

Bu sözlər Azərbaycanın sülhü zəiflikdən deyil, gücdən çıxış edərək təklif etdiyini göstərir. Dövlət başçısı bir daha bəyan etdi ki, Azərbaycan üçün əsas prioritet regionda uzunmüddətli sabitlik, qarşılıqlı hörmət və beynəlxalq hüquq prinsiplərinin qorunmasıdır.

Region üçün yeni imkanlar
Vaşinqton sülh müqaviləsi Cənubi Qafqaz üçün bir sıra strateji imkanlar yaradır:

Zəngəzur dəhlizi və digər kommunikasiya xətlərinin açılması ilə ticarət marşrutlarının genişlənməsi;

Xarici sərmayəçilər üçün sabit və proqnozlaşdırıla bilən mühitin yaradılması;

Enerji və nəqliyyat layihələrinin reallaşmasında regional əməkdaşlığın möhkəmlənməsi;

Turizm, mədəniyyət və elm sahələrində xalqdan-xalqa əlaqələrin güclənməsi.
Beynəlxalq rezonans
ABŞ Prezidenti imzalanma mərasimini “Cənubi Qafqazda yeni səhifə” kimi qiymətləndirdi. Avropa İttifaqı, BMT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər beynəlxalq qurumlar bu sənədi alqışlayaraq, tərəfləri razılaşmanın tam icrasına sadiq qalmağa çağırdılar.

Dünya mediası isə bu hadisəni “Azərbaycan diplomatiyasının tarixi uğuru” adlandırdı və İlham Əliyevin liderliyinin regiondakı siyasi balansı dəyişdiyini vurğuladı.

Nəticə

Vaşinqtonda imzalanmış sülh müqaviləsi Azərbaycanın son 30 ildə apardığı mübarizənin, həm döyüş meydanında, həm də diplomatik masada qazandığı qələbələrin yekunudur. Prezident İlham Əliyevin “tarixi gün, sülh günü” sözləri təkcə bir hadisənin deyil, bütöv bir epoxanın başa çatmasının simvoludur.

Bu gün Azərbaycan yalnız qalib dövlət deyil, həm də regionda sabitlik və əməkdaşlıq yaradan nüfuzlu güc mərkəzidir. Tarix bu günü gələcək nəsillərə həm Qələbə, həm də Sülh Günü kimi çatdıracaq.

Bayram Xudayarov
Elm və Təhsil Nazirliyi Fizika İnstitutunun əməkdaşı,
"Heydər Əliyev məktəbinin davamçıları" Feysbuk qrupunun təsisçisi və rəhbəri,
YAP-ın fəal üzvü