Hər bir insanın daxilində fərqli bir aləm gizlənir. Bəzilərinin dünyası qayda-qanunların hökm sürdüyü ciddiyyətə köklənir; digərlərinki isə duyğuların, ilhamın, poetik təlatümlərin məkanıdır. Zahid Əziz bu iki dünyanın nadir bir ahəngdə birləşdiyi şəxsiyyətdir. O, bir tərəfdən məmur məsuliyyətini daşıyır, digər tərəfdən isə sözün, poeziyanın incəliklərini yaşayır. Bu ikili həyat onun həm şəxsiyyətini, həm də yaradıcılığını dərinləşdirir.

Ellərkənd: Ömrün və yaddaşın başlanğıcı

1963-cü il, iyulun 5-i… Ağbaba mahalının ən uca zirvələrindən biri olan Ellərkənddə bir körpə dünyaya göz açdı. Üç dövlətin – Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan sərhədlərinin kəsişdiyi, dəniz səviyyəsindən 2140 metr hündürlükdə yerləşən, küləklərin pıçıldaşdığı bu kəndin daşı da, torpağı da yaddaşlarda dastana dönmüşdü. Zahid hələ uşaq ikən Qara bulağın sərin suyundan içmiş, Göy bulağın ətrini sinəsinə çəkmiş, uşaqlıq oyunlarını oynamışdı. Hər bir bulağın öz adı, öz yaddaşı vardı: Elləzoğlunun, Güllüoğlunun, Abbasın bulağı, Cinli bulaq və Soyuq bulağın hər damlası uşaqlığının ruhuna poeziya kimi hopurdu.
Yaylaqlar da öz ecazkar mənzərələri ilə bu uşağın qəlbinə sızırdı. Qara arxacın sıldırımları, Dərindərənin dərin nəfəsi, Maral qayasının əfsanəsi, Düz çayırın sərvəti… Bütün bunlar Zahid üçün sadəcə coğrafi məkanlar deyil, onun poeziyasının ana bətninə çevrilmişdi. Bu təbiətin ruhu onun bədii dünyasını biçimləndirirdi, hər bir daşda bir misra, hər bir dərədə bir duyğu gizləyirdi.
Uşaqlıq illərində o, Ellərkəndli ustad Aşıq İsgəndər Ağbabalını dinlərdi. Aşıq Summanidən, Aşıq Şenlikdən, Kor Aşıq Nəsibdən, Aşıq Heydərdən gələn qoşmalar, gəraylılar, təcnislər sazın-sözün sehrini kənd meydanına gətirərdi. Zahid həmin dastanların, saz avazının sehrində böyüyürdü. Taleyinə sazla sözə bağlılıq, poeziyanın sehrində yaşamaq yazılmışdı. Amma tale yalnız şirinlikdən ibarət olmadı. Qaçqınlıq, didərginlik kimi ağır bir dərd də o taleyin kitabına yazıldı. Bu ağrı onu əymədi, əksinə, möhkəmləndirdi, iradəsini bərkidib onu daha da mətinləşdirdi.

İki kimliyin ziddiyyəti və vəhdəti

1992-ci ilin mart ayında Zahid Əzizin həyatında yeni bir fəsil açıldı. Bakının gur səs-küylü mühiti onu ağuşuna alsa da, bu mühitdə onun daxili aləminin incəlikləri heç vaxt itmədi. İllər keçdikcə, o, öz işinə olan məsuliyyəti və yüksək peşəkarlığı ilə fərqləndi. Lakin maraqlı və diqqətəlayiq məqam odur ki, işindəki ciddi və məsuliyyətli Zahid, şair Zahidə heç vaxt mane olmadı. Əksinə, onlar bir-birini tamamlayan iki əkiz qardaş kimi idilər.
Gündüzlər o, işlərin ciddiliyinə, dəqiq qaydalarına dalır. Hər qərarı, hər hərəkəti dərin bir məsuliyyət hissi tələb edir. Bəzən bu ciddiyyət ruhunu boğmağa çalışsa da, gün batdıqdan sonra, onun daxilindəki şair oyanır. O, poeziyası ilə xalqın ruhunu yaşadır, onların sevincinə və kədərinə şərik olur. Həyatın ona verdiyi təcrübə, insanların qayğıları və problemləri şeirlərinə yalnız yeni mövzular deyil, həm də səmimiyyət və dərinlik qatır.
Zahid Əziz sübut etdi ki, bir insanın həm ağlı, həm də qəlbi eyni vaxtda yaşaya bilər. İşindəki ciddi vəzifələr onun poetik duyğularını məhdudlaşdırmadı, əksinə, onları daha dolğun, daha həssas və daha mənalı etdi. Onun qələmi sadəcə sözləri deyil, həm də həyatın özünü yazır. Bu ikili həyat ona dərin bir təcrübə bəxş etdi. O, həm cəmiyyətin qaydalarla qurulan sərt üzünü, həm də insanların mənəviyyatla yaşayan incə ruhunu eyni anda dərk edir.
Şairin dövlətə və dövlətçiliyə olan sönməz sədaqəti təltif olunduğu mükafatlarda öz təcəssümünü tapır. Bu nişanlar sadəcə parlaq metal parçaları deyil, əməlin və sözün birliyinin, zəhmətin və vətən sevgisinin bir-birinə hörülmüş parlaq sübutudur.
Zahid Əzizin poeziyası duyğu və səmimiyyət üzərində qurulub. O, şeirlərini yazarkən sözlərin arxasınca düşmür, sadəcə, ilhamının gücü ilə "sözün közünü üfürür". Poeziya onun üçün bir fəaliyyət deyil, daxili bir yüngüllük mənbəyidir. Şairin öz etirafında dediyi kimi: "şair olmaq üçün yox, ürəyimin pıçıltılarını kağıza köçürmək üçün yazıram."
Onun poeziyasının kökləri xalq ədəbiyyatına, ana dilimizin zəngin bəxşişlərinə söykənir. O, heca vəznini, qoşma və gəraylı formalarını ustalıqla mənimsəyib. Vaqif Yusifli haqlı olaraq vurğulayır ki, şairin poetik ahəngi heca şeiri ilə müəyyənləşir, dili isə kələ-kötür deyil, sadə və axıcıdır. Bu sadəlikdə dərin bir məna dünyası gizlənir. Azərbaycanın tanınmış ədəbiyyat xadimləri də onun yaradıcılığını yüksək qiymətləndirib.
Nəriman Həsənzadə onun poeziyasının əsas gücünü belə təhlil edir: "Zahid Əzizin poeziyasında hissiyyatın bağrından gələn xoş səmimiyyət boldur. Bu səmimiyyətin özülündə xalq dilindən gələn təbii deyim tərzi dayanır."
Mirvarid Dilbazi isə əlavə edir ki, "Zahid Əzizin şeirləri səmimiyyət və həqiqətə söykənir."
Vətən həsrəti, şəhər mühiti və şair dünyası
Zahid Əzizin yaradıcılığında vətən sevgisi və həsrət mövzusu xüsusi yer tutur. Yurd ağrısı, torpaq itkisi, kədər hissi onun poetik dilində öz təcəssümünü tapır. Şairin "Şəhər mənlik, mən şəhərlik deyiləm" şeiri bu kədərin ən bariz nümunəsidir. O, şəhərin təbii ruhundan uzaq, soyuq mühitini, yurduna olan həsrətini poetik bir dillə ifadə edir:

Bu yerlərin ay - ulduzu başqadı,
Bu yerlərin oğlu, qızı başqadı.
Bu yerlərin qışı, yazı başqadı,
Şəhər mənlik, mən şəhərlik deyiləm.

Bu misralar şairin doğma yurduna olan misilsiz bağlılığının simvoludur. O, şəhərin qaynar həyatına qovuşsa da, ruhu dağlarda, dərələrdə qalıb. Bu həsrət "Dağlar məni tanımadı" şeirində daha da dərinləşir. Zahid Əziz illər sonra doğma dağlarına qayıdır, lakin fiziki olaraq yaxın olsa da, mənəvi olaraq yurduna qovuşa bilmir:

Cavan getdim, qoca gəldim,
Uca getdim,uca gəldim.
Borc eyləyib, borca gəldim,
Dağlar məni tanımadı.

Bu, sadəcə yurduna qayıdış deyil, illərlə didərgin düşmüş bir insanın öz mənliyinə, keçmişinə qayıtmasıdır. Ancaq itirilmiş zamanı geri gətirmək mümkün deyil.
Ancaq yurd sevgisi kədərlə bitmir. Zahid Əziz zəfərin sevincini də eyni qüvvə ilə qələmə alır. Vətən müharibəsindəki Qələbəmiz onun yaradıcılığına yeni bir nəfəs gətirir. Bu qürurlu zəfər, "Öz yurduma gedirəm" şeirindəki ümid və əzmin ifadəsidir:

Ay vüsalım, yetər, daha ağlama,
Nisgil dolu ürəyimi dağlama,
Qaysaq tutmaz dərdlərimi bağlama,
Öz yurduma, öz yuvama gedirəm.

Zahid Əzizin "Gəlmişəm" şeiri də bu hissləri ehtiva edir. O, illərin ağrı-acısını çiyninə ataraq doğma dağlarına geri qayıdır, təbiətlə və yurdla mənəvi bağını bərpa etməyə can atır:

Dəli dağ çayında yuyunmaq üçün,
Şəhər libasımı soyunmaq üçün,
Baş qoyub çəməndə uyumaq üçün
Hay-küylər yuxumu qatıb, gəlmişəm,
Üzümü sizlərə tutub gəlmişəm.


İctimai fəaliyyət və vətənpərvərlik missiyası

Zahid Əziz yalnız sözün sehrində yaşayan bir şair deyil, həm də doğma torpağa və soydaşlarına bağlı bir ictimai xadimdir. O, Qərbi Azərbaycan İcmasının Nəsimi rayonu üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi, Ellərkənd icmasının sədri kimi fəaliyyət göstərərək, köçkünlük həyatı yaşamış soydaşlarına mənəvi dəstək olur. Hər görüşündə, hər söhbətində bu dərin vətən sevgisini və torpaq həsrətini ifadə edir.
Onun fəaliyyətində poeziya və ictimai məsuliyyət bir-biri ilə uzlaşır. Şeirlərində tərənnüm etdiyi yurd ağrısını, Ellərkəndin dağlarını, bulaqlarını xatırlayanda, bu xatirələr həm yaradıcılığa, həm də icma işinə motivasiya verir. Zahid Əziz, icma fəaliyyətində elə bu ruhla çalışır, soydaşlarının dərdini dinləyir, problemlərinə həll yolları tapmağa çalışır və gənc nəsillərə milli-mənəvi dəyərləri aşılayır. Onun bu fəaliyyəti şeirinin səmimiyyətinə paralel bir əks-səda yaradır: həm Vətənin, həm də insanların dərdinə toxunur.
Onun yaradıcılığı nüfuzlu ictimai qurumlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. "Simurq" milli mükafat fondunun təsis etdiyi "İlin şairi" (2001) və "İlin müəllifi" (2002) nominasiyalarının qalibi olması onun yaradıcılığının geniş xalq kütləsi tərəfindən sevilən və dəyərləndirilən bir sənətə çevrildiyini göstərirdi. 2013-cü ildə isə "Avropa Nəşr Mətbu evi" tərəfindən ən yaxşı vətənpərvər şair kimi qızıl medala layiq görülməsi onun sözünün Vətən sərhədlərini aşaraq beynəlxalq miqyasda da tanındığının rəmzi oldu.
Bütün bu fəxri adlar onun həyatında təkcə peşəkar bir uğur deyil, həm də bir millətə, bir dövlətə xidmət etmək fəlsəfəsinin canlı təzahürüdür. Bu, sözü ilə xalqının ruhunu oxşayan şairin, əməli ilə də Vətənə necə sadiq qaldığının bir hekayəsidir. O, bu mükafatları yalnız şəxsi nailiyyət kimi deyil, xalqına qarşı olan məsuliyyətinin bir rəmzi kimi daşıyır.

Hər misrada bir yurd ağrısı: Zahid Əzizin poeziyasında Vətən hissləri

Zahid Əzizin poeziyasında həm yurd həsrəti, həm də insanlıq vətənpərvərliyi hiss olunur. Bu hisslər "Vətən" şeirində özünün ən yüksək ifadəsini tapır. Şair Vətənə bağlılığını və ona qarşı duyduğu məsuliyyəti and içərək təsdiqləyir:

Vaxtsız dərsəm bir gülünü,
Qoy qurusun əlim, Vətən.
Acılasam bülbülünü,
Söz tutmasın dilim, Vətən.

Bu misralar şairin Vətənə olan sarsılmaz bağlılığını və ona xəyanətdən qorxusunu göstərir. Eyni duyğu "Qəribəm" şeirində dərin bir həsrətə çevrilir:
Yaranandan bir səda var içimdə,
Dağlar mənsiz, mən dağlarsız qəribəm.
Tayımız yox, bizim ölçü-biçimdə,
Dağlar mənsiz, mən dağlarsız qəribəm.

Bu misralarda həm qaçqınlığın gətirdiyi ağrı, həm də Ellərkənd və Ağbaba mahalına olan sadiqlik açıq-aydın hiss olunur. Hər bir söz və misra onun iç dünyasını və cəmiyyətə götürdüyü məsuliyyəti əks etdirir.
Hər bir bulaq, hər bir yaylaq Zahid Əzizin xatirələrində yaşayır. Qara arxac, Qalaça, Dərindərə, Əsgərin dərəsi, Mollanın xırmanı, Maral qayası, Düzdür, Ömərin çayırı, Dərə çayırı, Döyrüşün çayırı – bu yerlərin hər biri onun şeir dünyasına daxil olub, icma işindəki fəaliyyətinə ilham verir. O, bu yerlərin adını çəkərkən yalnız coğrafi yerləri deyil, həm də yaddaş, mənəvi dəyərlər və soydaşların hekayələrini canlandırır.
Zahid Əzizin poeziyası və ictimai fəaliyyəti bir-birini tamamlayır. Şeir onun ruhunu qidalandırır, icma işi isə onun poeziyasını gücləndirir. O, öz yaradıcılığı ilə yalnız oxucunu deyil, həm də soydaşlarını, vətənini düşünməyə, sevməyə və qorumağa çağırır. Nəticə olaraq, Zahid Əziz təkcə şair deyil, həm də doğma torpağa, soydaşlarına, milli dəyərlərə bağlı olan bir şəxsiyyət kimi ortaya çıxır. Onun şeirləri ilə ictimai fəaliyyəti təkcə bir-birini tamamlamaqla bitmir, həm də biri bir-birinə qanad verir. Hər misra, hər qoşma və gəraylı onun həm qəlbini, həm də ictimai həyatındakı dərin vətənpərvərliyini əks etdirir.

ŞƏMSİ QOCA

• Poeziya
• Ağbaba
• Ictimai Missiya
• Zahid Əziz